Burgerjournalist Zhang Zhan: gevangengezet

Zhang Zhan is een burgerjournalist die verslag deed van de coronacrisis in China. Dat werd haar niet in dank afgenomen. Ze zit vast en loopt nu groot risico te overlijden in de gevangenis. Amnesty International roept de Chinese autoriteiten op Zhang Zhan onmiddellijk en onvoorwaardelijk vrij te laten. Door te berichten over de coronacrisis in China deed ze niets anders dan het uitoefenen van haar recht op vrijheid van meningsuiting.

Coronacrisis in Wuhan

In februari 2020 reisde Zhang Zhan naar Wuhan, wat toen het centrum van de corona-uitbraak in China was. Ze gebruikte online platforms, zoals WeChat, Twitter en YouTube, om verslag te doen van de situatie in Wuhan. Ze berichtte over de detentie van onafhankelijke verslaggevers en de intimidatie van de families van coronaslachtoffers. Op 14 mei 2020 verdween Zhang Zhan. Later bleek dat de politie haar vasthield in Shanghai, 640 kilometer verwijderd van Wuhan.

Hongerstaking

Zhang begon in juni 2020 een hongerstaking uit protest tegen haar detentie. Haar advocaat meldde dat de autoriteiten Zhang dwangvoeding gaven. Ook moest ze meer dan 3 maanden lang, 24 uur per dag, handboeien dragen. Zo probeerden de autoriteiten Zhang te dwingen om haar hongerstaking te beëindigen. De behandeling die ze kreeg komt neer op een schending van het absolute verbod op foltering en andere vormen van mishandeling.

Levensgevaar

Op 28 december 2020 werd Zhang Zhan veroordeeld tot 4 jaar gevangenisstraf vanwege ‘ruzie zoeken en problemen uitlokken’. Eenmaal in de gevangenis begon Zhang opnieuw aan een gedeeltelijke hongerstaking. Op 2 augustus 2021 kon ze haar moeder voor het eerst in 5 maanden weer spreken. Zhangs moeder drong er bij haar dochter op aan om te overwegen met de gedeeltelijke hongerstaking te stoppen. Maar ondanks de ernstige gezondheidsrisico’s bleef Zhang vastbesloten ermee door te gaan. Voor haar is het een manier om haar onschuld te bewijzen en om te protesteren tegen haar straf. Tot op heden zijn alle verzoeken van de familie van Zhang om haar te bezoeken zonder opgaaf van redenen afgewezen.Haar familie is bang dat ze de winter niet overleeft als ze niet wordt vrijgelaten om medische hulp te krijgen.

Censuur

De Chinese autoriteiten hebben vanaf het begin geprobeerd informatie over de corona-uitbraak te censureren. Toen de Chinese arts Li Wenliang in december 2019 alarm probeerde te slaan over het virus, werd hem onmiddellijk het zwijgen opgelegd en werd hij gestraft voor het ‘verspreiden van geruchten’. Li raakte zelf besmet met het coronavirus en stierf in februari 2020. Zijn dood veroorzaakte landelijke verontwaardiging. Op internet werd gepleit voor vrijheid van meningsuiting en een einde aan de censuur. De autoriteiten blokkeerden daarop honderden woorden op sociale media en berichten-apps. Sinds de uitbraak van corona in China zijn tal van artikelen met betrekking tot het virus en vrije meningsuiting gecensureerd, evenals posts op sociale media en gevoelige hashtags.

Onafhankelijke informatie

Burgerjournalisten zoals Zhang Zhan waren de belangrijkste, zo niet de enige bron van ongecensureerde informatie uit de eerste hand over de coronacrisis in China. Burgerjournalisten werken onafhankelijk en zijn niet aangesloten bij door de Chinese staat gecontroleerde media. Ze moeten altijd voorzichtig te werk gaan en worden voortdurend lastiggevallen en onderdrukt vanwege het verspreiden van door de overheid gecensureerde informatie.

Censureren gaat door

De strenge overheidscontrole en censuur van Chinese burger- en andere journalisten gaat onverminderd door. In wat lijkt op een poging om meer controle uit te oefenen over burgerjournalisten, heeft de Chinese regering in januari 2021 nieuwe regels uitgevaardigd. Die vereisen dat alle openbare accounts die online nieuwsdiensten aanbieden een formele media-accreditatie verkrijgen. Zonder zo’n keurmerk kunnen ze niet werken. In diezelfde maand bepaalde de Chinese regering nieuwe regels voor het verkrijgen van een nieuwe perskaart voor journalisten die werken voor staatsbedrijven en erkende mediaorganisaties. Om te bepalen of een journalist een nieuwe perskaart krijgt, moet zijn/haar gebruik van sociale media worden beoordeeld. Zo krijgt de overheid meer controle over zowel werk-gerelateerde als privé-uitingen van journalisten.

Ook anderen doelwit

Zhang Zhan is niet de enige onafhankelijke journalist op wie de autoriteiten hun pijlen richten. Er waren veel meldingen van onafhankelijke journalisten en activisten die werden lastiggevallen door de autoriteiten omdat ze informatie over de coronacrisis deelden op sociale media en internet. Zo verdween Fang Bin uit Wuhan in nadat hij verslag deed over de uitbraak. Zijn exacte verblijfplaats blijft onbekend. In februari 2020 waren er 5.511 strafrechtelijke onderzoeken geopend tegen personen die informatie over de uitbraak hadden gepubliceerd voor “het verzinnen en opzettelijk verspreiden van valse en schadelijke informatie”.

Chen Mei

Ook mensenrechtenverdediger Chen Mei werd gearresteerd. Hij verzamelde en archiveerde samen met anderen gecensureerde artikelen over het coronavirus in China. Op 19 april 2020 werd Chen door de politie in Beijing opgepakt en in augustus 2021 werd hij naar verluidt veroordeeld vanwege ‘ruzie zoeken en problemen uitlokken’. Dit is een breed en vaag gedefinieerd misdrijf, dat op grote schaal wordt gebruikt om activisten en mensenrechtenverdedigers aan te vallen. Hoewel het misdrijf oorspronkelijk van toepassing was op handelingen die de openbare orde verstoren, wordt het sinds 2013 ook toegepast voor online activiteiten. Iedereen die wordt veroordeeld kan een gevangenisstraf van maximaal 5 jaar krijgen. Chen Mei werd naar verluidt veroordeeld tot 1 jaar en 3 maanden gevangenisstraf en werd in augustus 2021 vrijgelaten omdat zijn straf erop zat.