China: Nog steeds geen gerechtigheid voor misdrijven tegen de menselijkheid in Xinjiang
Drie jaar na een belangrijk VN-rapport waaruit bleek dat China verantwoordelijk is voor “ernstige mensenrechtenschendingen” vertellen familieleden van gevangenen in de Oeigoerse Autonome Regio Xinjiang aan Amnesty International dat hun lijden voortduurt.
Op 31 augustus 2022 publiceerde het VN-kantoor van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR) een historische evaluatie waaruit bleek dat de ernstige mensenrechtenschendingen in de Oeigoerse regio “mogelijk internationale misdrijven, in het bijzonder misdrijven tegen de menselijkheid” zijn. Amnesty International concludeerde in een uitgebreid rapport uit 2021 ook dat de China in de behandeling van etnische moslimminderheden in de Oeigoerse regio misdrijven tegen de menselijkheid beging.
De internationale gemeenschap en de VN hebben echter nog geen actie hiertegen ondernomen. De Chinese regering blijft de families van slachtoffers intimideren en de mond snoeren, en legt onderdrukkende wetten en beleid op in de regio.
“Drie jaar nadat het VN-rapport concludeerde dat China verantwoordelijk was voor ernstige mensenrechtenschendingen in Xinjiang, is het beschamend dat de internationale gemeenschap er niet in is geslaagd om actie te nemen”, zegt Sarah Brooks van Amnesty International.
“De voortdurende wreedheid van de Chinese autoriteiten heeft levens verwoest, families uiteengerukt en gemeenschappen ontmanteld . De familieleden van gevangenen blijven strijden voor de waarheid en gerechtigheid. En voorvrijheid voor alle mensen die lijden in de Oeigoerse regio.”
“Er is alweer een jaar verstreken. De internationale gemeenschap moet gehoor geven aan de oproepen van overlevenden en slachtoffers. Zij moet nu in actie komen om een einde te maken aan de onderdrukking in de Oeigoerse regio.”
Amnesty International doet al lang onderzoek naar de onderdrukking van de Oeigoeren, Kazakken en andere voornamelijk islamitische minderheden in de Oeigoerse regio. In 2021 ondertekenden meer dan 323.000 mensen wereldwijd, uit 184 landen, Amnesty’s petitie die opriep tot de vrijlating van de honderdduizenden moslimmannen en –vrouwen die willekeurig gevangenzaten en werden onderworpen aan massale opsluiting, marteling en vervolging.
“Iedere dag zonder actie betekent dat nog meer families uiteengerukt worden”
Uit mensen die Amnesty sprak tussen januari en augustus 2025 bleek dat de schendingen nog voortduren en grote impact hebben op de levens van de families.
Patime*, die een familielid had dat in detentie is overleden en een ander familielid dat nog vastzit, vertelde dat ze na de publicatie van het VN-rapport hoop had dat er actie zou komen. Die hoop was nu verdwenen: “De wereldwijde aandacht rondom het rapport is nu weer afgenomen, en China heeft er nauwelijks gevolgen van ondervonden. Voor de Oeigoeren betekent iedere dag zonder actie dat meer families uit elkaar worden gerukt.”
“Ik had gehoopt dat het rapport zou leiden tot echte, concrete actie – sancties, politieke druk en het ter verantwoording roepen van degenen die deze misdrijven begaan. Ik dacht dat als de VN deze schendingen formeel zouden erkennen, regeringen wel gedwongen zouden worden om echt actie te nemen… Laat dit niet weer een vergeten rapport worden dat ergens op een plank belandt.”
Patime vertelde over het familielid in de gevangenis: “Sinds juni 2018 hebben we totaal geen contact meer met hem. Geen enkel telefoontje, geen brief, geen bericht… Deze stilte is niet alleen pijnlijk, maar heeft ook een zware tol geëist van onze lichamelijk en mentale gezondheid. Het moeten leven met deze onzekerheid is op zich al een vorm van marteling.”
De broer van Mamatjan Juma, Ahmetjan, zit nog steeds gevangen. Mamatjan Juma vertelde dat het gebrek aan nieuws het dagelijks leven moeilijk maakt: “Het voelt alsof je leeft met een wond die nooit geneest. Want ik weet niet of hij veilig is, of zelfs of hij nog in leven is.”
“We hebben verjaardagen gemist, huwelijken, zoveel momenten samen. Zijn zoon is zonder zijn vader opgegroeid, en we worden allemaal gedwongen te leven met een constante afwezigheid die ons opnieuw heeft gevormd.”
Andere geïnterviewden vertelden dat ze beperkt contact hadden met familieleden, en beschreven dat ze voortdurend door de Chinese autoriteiten in de gaten worden gehouden. Murekkem Mahmud, die in Turkije woont, vertelde dat de communicatie met haar ouders altijd wordt gevolgd: “Familiebezoeken vinden nu plaats, maar altijd onder surveillance – een manier om de misdrijven te ontkennen en de wereld te misleiden… Na 10 jaar apart wil ik gewoon weer met mijn familie zijn… Ik wil dat de onzekerheid ophoudt.”
Veel familieleden riepen de internationale gemeenschap op om in actie te komen na het VN-rapport, en de druk op China op te voeren om alle mensen die nog willekeurig vastzitten in de Oeigoerse regio vrij te laten. Nefise Oğuz, van wie de oom, Alim, gevangenzit, vertelde: “Iedere dag van vertraging is weer een dag van lijden voor onschuldige mensen… Ik wil echte, concrete actie van de internationale gemeenschap, niet alleen woorden.”
Medine Nazimi, wier zus Mevlüde gevangenzit, deelde haar frustratie over het gebrek aan voortgang de afgelopen 3 jaar. “De internationale gemeenschap – waaronder regeringen, ngo’s en burgers – moet ophouden de misdrijven van China te behandelen als interne aangelegenheden. Wat er met de Oeigoeren gebeurt, is geen binnenlandse zaak. Het is een mensenrechtencrisis en een misdrijf tegen de menselijkheid.”
“Het is ons doel om de mensen die lijden in de kampen en gevangenissen van China het licht weer te laten zien, te verenigen met hun families, en zo snel mogelijk te laten ontsnappen uit die vier muren.”
Aanbevelingen Amnesty International
Amnesty International roept de Hoge Commissaris van de VN op om een openbare update te geven over het rapport. Ook moeten VN-lidstaten de ernstige mensenrechtenschendingen van China in de Oeigoerse regio veroordelen en moet een onafhankelijk onderzoekmechanisme worden opgesteld om de daders ter verantwoording te roepen.
Lidstaten moeten ook toegang tot gerechtigheid en herstel steunen, zoals herstelbetalingen voor slachtoffers en overlevenden, en maatregelen nemen om verdere schendingen te voorkomen.
*Namen zijn veranderd.
