Cultuur
Van Homs naar Heilbronn
Als begin 2011 de revolutie in Syrië op het punt van uitbreken staat, heeft Suleiman Tlass Farzat alles waarvan andere 26-jarige mannen dromen, schrijft journaliste Rania Abouzeid, die al vijftien jaar in het Midden-Oosten werkt voor onder meer The New Yorker in Geen weg terug. ‘Mooie meisjes aan zijn arm, geld op zak, de sleuteltjes van een gloednieuwe metallicblauwe Volkswagen GTI, en een familienaam die deuren opende bij het regime.’ Hij sluit zich desondanks aan bij het verzet tegen Assad, omdat hij verlangt naar meer politieke vrijheid.
Ruim vijf jaar en 350 pagina’s verder blijkt Suleiman opnieuw trots: op zijn Duitse verblijfsvergunning, zijn tweekamerappartement in Heilbronn en zijn baan die hem in staat stelt om belasting te betalen. In de tussentijd is zijn vaderland veranderd in een rokende puinhoop en zijn de Verenigde Naties opgehouden bij te houden hoeveel slachtoffers er in de burgeroorlog vallen, omdat de aantallen niet meer te verifiëren zijn. In haar boek vertelt de moedige Abouzeid naar eigen zeggen ‘slechts een snipper van de Syrische tragedie’. Maar dat doet ze wel op fenomenale wijze.
Rania Abouzeid
Geen weg terug
Nieuw Amsterdam
400 p., € 24,99
Het gevaar van kleurenblindheid
Als Afua Hirsch in haar tienerjaren een vriendin opzoekt die in een boetiek werkt, mag ze van de bedrijfsleider niet nogmaals langskomen: zwarte meiden stelen volgens hem en schrikken andere klanten af. ‘Het besef dat ik niet welkom was in de winkels in mijn eigen buurt, maakte diepe indruk op me’, schrijft Hirsch, die net als haar ouders is geboren en getogen in Engeland, in Waarom ras ertoe doet.
Het onverholen racisme van de bedrijfsleider is inmiddels zeldzaam geworden, constateert Hirsch. Nu wemelt het van de mensen die zeggen dat ze huidskleur niet belangrijk vinden. Toch is ook die houding gevaarlijk, meent ze. Want: ‘Wanneer iemand besluit dat ras er niet toe doet, betekent dit niet dat daarmee de raciale aard van armoede, discriminatie en vooroordelen in de samenleving verdwijnt.’
Afua Hirsch
Waarom ras ertoe doet
Atlas Contact
376 p., € 24,99
Ten onder aan kleurloosheid
In haar debuutroman Concept M neemt schrijver, muzikant en journalist Aafke Romeijn de lezer mee naar het Nederland van 2020: een land dat ontwricht dreigt te raken door mensen die lijden aan een mysterieuze ziekte: kleurloosheid. Patiënten hebben een bleke, bijna grijsachtige huid en witgrijs haar. Ze zijn sneller moe, melden zich vaker ziek en hebben voortdurend medicatie nodig, waarvoor de belastingbetaler moet opdraaien.
Kritiek op het ruimhartige kleurlozenbeleid van de Nederlandse regering is jarenlang taboe. Een hoogleraar die een nieuwe rechtse partij opricht probeert daar verandering in te brengen. Zij wijst erop dat de kosten voor de behandeling van de ziekte enorm zijn: de overheidsfinanciën dreigen te bezwijken. Het is een boodschap die er bij de kiezers die vrezen dat de kleurlozen straks in de meerderheid zijn, in gaat als Gods woord in een ouderling.
Nadat de professor het slachtoffer is geworden van een aanslag besluit een klein groepje radicalen het heft in eigen hand te nemen. Zij plegen aanslagen om Nederland van de ondergang te redden. Onderhoudende politieke sciencefiction.
Aafke Romeijn
Concept M
Arbeiderspers
254 p., € 19,99
Gijzelingsdrama in Uganda
In juni 1976 dwingen vier kapers van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) en de Duitse Revolutionäre Zellen (RZ) een Air France-toestel dat onderweg is van Tel Aviv naar Parijs om te landen in Entebbe, Uganda. De kapers eisen dat Israël 53 Palestijnse gevangenen vrijlaat. Gebeurt dat niet, dreigen ze, dan zullen ze de 248 passagiers en bemanningsleden executeren. In de niet altijd even spannende verfilming van dit gijzelingsdrama,
7 Days in Entebbe, gaan schrijver Gregory Burke en regisseur José Padilha vooral in op de beweegredenen van de Duitse gijzelnemers en de discussies in het Israëlische kabinet tussen premier Yitzhak Rabin, die wil onderhandelen, en zijn minister van Defensie Shimon Peres, die de beuk erin wil gooien.
De door Rabin gewenste diplomatieke oplossing komt er niet en bij de reddingsoperatie van het Israëlische leger komen meer dan vijftig mensen om het leven: de kapers, drie gijzelaars, 45 Ugandese soldaten en een Israëlische soldaat: de broer van de huidige premier Benjamin Netanyahu. MR
José Padilha
7 Days in Entebbe
Nu in de bioscoop
De wereld verbeteren
Kinderarbeid, de plastic soep, armoede, verspilling en klimaatverandering: de door onszelf veroorzaakte misstanden zijn moedeloos makend. Tegelijk is duurzaamheid een enorme hype en rukt er een leger wereldverbeterende ondernemers op. Zij laten zien dat je ook met een missie om de wereld te verbeteren, geld kunt verdienen.
De tijd is voorbij dat we de ogen konden sluiten voor de sociale en ecologische kosten van een systeem dat is gestoeld op geld en groei. Gelukkig laat niet iedereen zich lamleggen door onze zelf veroorzaakte misstanden, zo blijkt uit twee nieuwe boeken van Business Contact over sociaal ondernemen: Pioniers van de nieuwe welvaart en Zaken die je raken. De boeken lopen over van de voorbeelden van ondernemers die een bedrijf begonnen om de wereld te verbeteren. Mannen en vrouwen die na een reis, een ontmoeting of een ‘eurekamoment’ besloten het roer radicaal om te gooien. Niet om uit protest in de hekken van nertsenfokkerijen te gaan hangen. Wel om met een ‘missiegedreven bedrijf’ onderdeel van een oplossing te zijn.
Tussen de bekende namen als Tony Chocolonely (‘slaafvrije’ chocola), Dopper (de plastic fles) en De Vegetarische Slager, passeren ook talloze andere ondernemers de revue. Ze doen iets in de kleding, koffie, energie, afval. Dit zijn de mensen die we nodig hebben, schrijven de auteurs van Zaken die je raken. Hun vlot geschreven betoog moet anderen inspireren en meetrekken. Want alleen met anderen – ondernemers, overheden, consumenten en investeerders – is systeemverandering mogelijk.
Sociaal ondernemers zijn gedreven, gedurfd en ambitieus, en hebben een ijzersterke visie en veranderingsdrang. Dat moet ook wel, want ze nemen het wel op tegen de Goliaths van de economie, de Douwe Egbertsen, H&M’s, Shells en andere giganten. Ze beginnen bij het probleem waar ze wat aan willen doen. Niet bij het kapitaal dat ze willen vergaren. Een fundamenteel verschil. Sociaal ondernemers overstijgen hun eigenbelang; het gaat erom wat ze met hun onderneming voor de ander doen.
Hoe doen ze dat, en waar lopen ze tegenaan? Het luchtig geïllustreerde Pioniers van de nieuwe welvaart gaat dieper in op de dilemma’s en valkuilen van deze pioniers van de ‘betekeniseconomie’. Waar beginnen ze? En wat als een grote supermarkt hun duurzame idee kopieert? Dat overkwam de bedenkers van Kromkommer, toen Jumbo ook ineens soep van onverkoopbare groenten ging verkopen. Omarm je wel of niet je concurrent? Het is een nuttig handboek vol reële vraagstukken en adviezen.
Sociaal ondernemen is méér dan maatschappelijk verantwoord ondernemen, benadrukken beide boeken. In de duurzaamheidshype van vandaag worden deze begrippen nogal eens op één hoop gegooid. Of gekaapt door grote bedrijven. De auteurs maken er korte metten mee. Sociaal ondernemen is meer dan het vrijblijvende winst maken ‘met respect voor mens en milieu’. Sociaal ondernemers hanteren een ‘holistische’ visie: ze maken zakelijke én sociale en/of ecologische winst en rapporteren daar ook over.
Ze hebben de tijdgeest mee, zijn onderdeel van een streven naar een nieuwe economie waarin ooit geen plaats meer zal zijn voor kolencentrales, kinderarbeid en bergen afval. Een tijd waarin bedrijven moeten uitleggen wat ‘echte kosten’ zijn van wat ze doen, en daarvoor gaan betalen.
Deze boeken geven houvast en een beetje hoop. Sociaal ondernemers pionieren nog steeds in de marge, en ze passen nog niet overal binnen de regels. Nog altijd zijn zij degenen die moeten uitleggen wat ze doen, en waarom. Maar het worden er steeds meer en ze weten steeds beter hoe het moet. Daar ligt hun potentie, aldus de auteurs. Alleen zo ontstaat een beweging die het verschil gaat maken. MS
Kees Klomp en Nadine Maarhuis
Pioniers van de nieuwe welvaart
Business Contact
224 p., € 22,50
Willemijn Verloop, Mark Hillen, Kaat Peeters
Zaken die raken
Business Contact
224 p., € 19,95
Wordt Vervolgd, juni 2018
