Migratiemuseum Fenix herbergt een veelheid aan verhalen
Op de plek waar begin vorige eeuw schepen vol emigranten naar Amerika en Canada vertrokken, zit nu het nieuwe migratiemuseum Fenix. Migratie is er ‘een menselijk verhaal’, eerder dan een politieke kwestie.
‘EU Citizens’ staat boven de linkerdeur naar de expositieruimte in migratiemuseum Fenix. Boven de rechterdeur: ‘Others’. Veel mensen zullen de bordjes herkennen van de douane op een vliegveld. Kort ervoor zat iedereen nog samen, vanaf hier vallen mensen in twee categorieën uiteen. De een mag doorlopen, de ander moet wachten. De Bosnische kunstenaar Šejla Kamerić geeft in het kleine en relatief onopvallende werk de absurditeit weer, die ze zelf ondervond toen Joegoslavië uiteen was gevallen. Slovenië werd EU-lid, Bosnië niet. En zo moest Kamerić ineens in een andere rij aansluiten dan haar voormalige landgenoten.
Het pas geopende migratiemuseum Fenix huist in een gigantische loods, tegenover de Pier of Tears, de kade vanwaar ruim honderd jaar geleden schepen vol emigranten naar Amerika en Canada vertrokken. Het museum eist een plek op in de skyline van de stad met een gigantische glimmende sculptuur op het dak: een wervelende trap, die vanuit de verte nog het meest doet denken aan de buitenglijbaan van een zwembad.
Migratie is menselijk
Migratie is een groot thema, en Fenix benadert het bewust als iets ‘universeel menselijks’. De werken die er te zien zijn bestrijken bijna het volledige spectrum van vrijwillige tot gedwongen migratie. Het gaat over mensen op de vlucht, maar ook over onderwerpen als kolonialisme, adoptie en arbeidsmigratie. Liefst niet door een politieke lens, maar door het te hebben over verlangen, heimwee, verdriet, geluk, identiteit en ontheemding.
Het museum herbergt werken over migratie van bekende kunstenaars als Willem de Kooning, Max Beckmann, Marc Chagall, Gordon Parks en William Kentridge. Maar als je voorbij de grote namen kijkt, valt er nog veel meer moois te ontdekken. Zoals een wandkleed van Thania Petersen, die haar familiegeschiedenis heeft geborduurd, of een fotoserie van Marwan Bassiouni, die Nederland fotografeert vanuit de ramen van moskeeën. Of de cassettebandjes die de Turkse Yeter Akin van haar ouders ontving, toen die in de jaren zeventig naar Nederland waren vertrokken om hier te werken. Telefoon was er toen nog niet in haar dorp. ‘Het cassettebandje was de enige manier waarop ik het geluid van mijn moeder kon horen’, vertelt ze in een audio-opname bij de bandjes.
Gigantisch doolhof
De persoonlijke verhalen leveren de krachtigste werken op. Dat merk je ook in het gigantische doolhof, gebouwd van tweeduizend ingezamelde koffers, waarin je met een audio-apparaatje kunt luisteren naar verhalen over de reizen van hun eigenaren. De geur van oud leer neemt je zo mee de geschiedenis in. En je ziet het in de foto-expositie Family of Migrants – geïnspireerd op de wereldberoemde tentoonstelling Family of Man – waar je langzaam de grote lijnen gaat zien waar migratie altijd weer over gaat: het afscheid, de reis, de aankomst, het (wel of niet) aarden.
Fenix heeft de politieke wind niet mee, misschien dat het zich daarom zo nadrukkelijk positioneert als ‘niet politiek, maar menselijk’. Het museum is groots en overweldigend, af en toe in een bijna ongemakkelijk contrast met de soms toch schrijnende migratieverhalen die er een plekje vinden. De veelheid van het museum doet je beseffen: deze verhalen gaan uiteindelijk over ons allemaal.
