Verdieping: De risico's van migratiedeals
Sinds 2015 maken Europa en verschillende lidstaten meer afspraken met landen buiten de EU over de buitengrenzen en het tegenhouden van mensen op de vlucht. Overheden zeggen dat ze dit doen om mensensmokkel tegen te gaan, maar in realiteit willen veel overheden voorkomen dat mensen op de vlucht verder reizen naar hun grondgebied. Amnesty maakt zich grote zorgen over de ernstige risico’s op mensenrechtenschendingen die volgen na deze ‘deals’. Mensenrechten staan in deze afspraken niet centraal.
EU-Turkijedeal
Om de komst van vluchtelingen en migranten in 2015 een halt toe te roepen sloten 27 Europese lidstaten, waaronder Nederland, een overeenkomst met Turkije: mensen die de oversteek vanuit Turkije naar Griekenland maakten mocht Griekenland terugsturen. Voor elke teruggenomen persoon door Turkije zou Europa een Syrische vluchteling naar de EU laten overkomen. Maar daar kwam weinig van terecht. Na de deal kwamen duizenden mensen onder verschrikkelijke omstandigheden vast te zitten op de Griekse eilanden, in afwachting van een asielbesluit. Bovendien kon Turkije niet als veilig land worden beschouwd. Amnesty heeft flinke kritiek geuit op deze deal en vreest dat dit een blauwdruk is voor afspraken met andere landen.
EU-Tunesië deal
In 2023 sloot de EU een deal met Tunesië, waarin afspraken werden gemaakt in de vorm van een zogenaamde ‘Memorandum of Understanding’. Hierin werd onder andere afgesproken dat de EU de Tunesische overheid geld en technische steun zou geven om migratie naar de EU te ontmoedigen. Amnesty maakt zich grote zorgen over deze deal, die mensen zal vasthouden in een land waar zij niet veilig zijn.
Terwijl de voorbereidingen van de deal in volle gangen waren, lieten de Tunesische autoriteiten honderden mensen, waaronder kinderen, stranden aan de Tunesische woestijngrenzen. Aanvankelijk zaten ze daar vast zonder water, voedsel of onderdak.
In juli 2023 werd de deal gesloten met de repressieve Tunesische leider Kaies Saied, die een slechte mensenrechten-reputatie heeft. Sinds zijn machtsovername in 2021, heeft Kaies Saied decreten uitgevaardigd die de vrijheid van meningsuiting bedreigen en hem invloed geven op de rechtsspraak. Ook heeft hij een nieuwe grondwet aangenomen die hem bijna ongecontroleerde macht geeft om te regeren. De president heeft zich bovendien haatdragend en discriminerend uitgelaten over zwarte Afrikanen, wat geleid heeft tot een toename van geweld tegen mensen van kleur in Tunesië.
Het meest verontrustende aan de deal is dat deze werd ondertekend zonder dat er mensenrechtenvoorwaarden aan verbonden waren, zonder dat de impact op de mensenrechten werd beoordeeld of gecontroleerd en zonder mechanisme om de samenwerking op te schorten in geval van mensenrechtenschendingen. De EU-leiders lijken niets geleerd te hebben van eerdere deals die al immens lijden hebben veroorzaakt.
85%
van alle vluchtelingen wordt al in de regio opgevangen.
In Libanon bijvoorbeeld, is 1 op 4 inwoners vluchteling.
<1%
van alle vluchtelingen wordt hervestigd.
Wereldwijd is er een groot tekort aan hervestigingsplaatsen. UNHCR schat dat 1,4 miljoen vluchtelingen hervestigd moeten worden.
0,03%
wordt in Nederland hervestigd.
Dat zijn 500 vluchtelingen per jaar.
EU-Libië: Samenwerkingsafspraken
De EU, inclusief Nederland, steunt actief de Libische autoriteiten. Zo krijgt de Libische kustwacht training, boten en ander materieel om mensen op zee te onderscheppen. Onderschepte mensen worden in detentiecentra geplaatst, waar ze een groot risico lopen om mishandeld, gemarteld, verkracht en uitgebuit of zelfs vermoord te worden. Dit blijkt ook uit ons rapport met bewijs van deze mensenrechtenschendingen. Daarnaast gebruikt de Libische kustwacht geweld en intimidatie tegen drenkelingen en non-gouvernementele organisaties (ngo’s) die reddingsoperaties uitvoeren. Amnesty meent dat Europa hiermee medeplichtig is aan deze grove mensenrechtenschendingen.
Keizersgracht 177
1016 DR Amsterdam
IBAN: NL45 TRIO 0198100000
