Verdieping: De risico's van migratiedeals
Verdronken kinderen, gammele bootjes die zinken en overvolle vluchtelingenkampen aan de randen van Europa; beelden waarmee wij de afgelopen jaren steeds meer bekend zijn geraakt. De enorme toename van mensen die oorlog of vervolging ontvluchtten en Europa wilden bereiken in 2015, liet Europese leiders met hun handen in het haar zitten. Sindsdien richten zij zich steeds meer op het versterken van Europa’s buitengrenzen. Niet alleen met hekken, prikkeldraad en grenswachten, maar ook met ‘vluchtelingen- of migratiedeals’. Dit zijn afspraken met landen buiten Europa, die in ruil voor bijvoorbeeld geld of handelsvoordelen migranten niet verder laten reizen of hen overnemen. Amnesty maakt zich grote zorgen over de ernstige mensenrechtenschendingen die volgen uit deze ‘deals’.
Turkijedeal
Om de komst van vluchtelingen en migranten in 2015 een halt toe te roepen sloten 27 Europese lidstaten, waaronder Nederland, een overeenkomst met Turkije: mensen die de oversteek vanuit Turkije naar Griekenland maakten mocht Griekenland terugsturen. Voor elke teruggenomen persoon door Turkije zou Europa een Syrische vluchteling naar de EU laten overkomen. Maar daar kwam weinig van terecht. Na de deal kwamen duizenden mensen onder verschrikkelijke omstandigheden vast te zitten op de Griekse eilanden, in afwachting van een asielbesluit. Bovendien kon Turkije niet als veilig land worden beschouwd. Amnesty heeft flinke kritiek geuit op deze deal en vreest dat dit een blauwdruk is voor afspraken met andere landen.
Afspraken met Rwanda
Verschillende landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Denemarken, hebben afspraken gemaakt met Rwanda over migratie. Het idee is als volgt: mensen die asiel aanvragen in het Verenigd Koninkrijk of Denemarken worden op een vliegtuig naar Rwanda gezet. De verantwoordelijkheid voor deze mensen zou dan volledig bij Rwanda komen te liggen: dat land moet dan vaststellen of mensen recht hebben op een vluchtelingenstatus en Rwanda is dan verantwoordelijk voor mogelijke terugkeer naar het land van herkomst.
Lees hier meer
In ruil hiervoor zou Rwanda geld ontvangen. Amnesty International vindt dat deze afspraken verschillende regels van het internationale mensen- en vluchtelingenrecht schendt. Amnesty waarschuwt bovendien dat Rwanda een slechte reputatie heeft op het gebied van mensenrechten, waarbij er sprake is van onderdrukking van vrije meningsuiting, willekeurige opsluiting, foltering en mishandeling. Lees daar meer over hier.
Bovendien laat de praktijk zien dat deze deals alleen maar zorgen voor meer mensenhandel. Toen Israël tussen 2015 en 2018 Eritrese en Soedanese mensen naar Oeganda en Rwanda stuurde, bleken de meeste mensen geen andere optie te zien dan deze landen weer te verlaten naar andere Afrikaanse landen of Europa. Waardoor mensenhandelaren opnieuw werk kregen. Lees daarover meer in ons rapport.
Opvang in de regio
Een belangrijke gedachte achter migratiedeals is dat landen in de regio meer mensen moeten opvangen. Europese regeringsleiders presenteren dit vaak als de oplossing. Maar landen in de regio, zoals Libanon, Turkije en Jordanië, vangen al het merendeel van de vluchtelingen op. Ze hebben vaak te weinig middelen om deze vluchtelingen bescherming en basisvoorzieningen te bieden. De consequentie: overvolle kampen waar mensenrechtenschendingen als uitbuiting, marteling en (seksueel) geweld plaatsvinden.
85%
van alle vluchtelingen wordt al in de regio opgevangen.
In Libanon bijvoorbeeld, is 1 op 4 inwoners vluchteling.
<1%
van alle vluchtelingen wordt hervestigd.
Wereldwijd is er een groot tekort aan hervestigingsplaatsen. UNHCR schat dat 1,4 miljoen vluchtelingen hervestigd moeten worden.
0,03%
wordt in Nederland hervestigd.
Dat zijn 500 vluchtelingen per jaar.
EU-Afghanistan: The Joint Way Forward
De Europese Unie in oktober 2016 maakte onder de naam ‘Joint Way Forward’ afspraken met de Afghaanse overheid om uitgeprocedeerde asielzoekers terug te nemen. Het aantal uitzettingen vanuit Europa naar Afghanistan is sindsdien aanzienlijk toegenomen. Ook de Nederlandse overheid heeft sinds 2016 aanzienlijk meer mensen uitgezet naar Afghanistan, onder wie kwetsbare mensen zoals gezinnen met kinderen. Daar lopen ze een groot risico om slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen zoals bomaanslagen, marteling of ontvoering. Amnesty roept Europese landen op te stoppen met uitzettingen.
EU-Libië: Samenwerkingsafspraken
De EU, inclusief Nederland, steunt actief de Libische autoriteiten. Zo krijgt de Libische kustwacht training, boten en ander materieel om mensen op zee te onderscheppen. Onderschepte mensen worden in detentiecentra geplaatst, waar ze een groot risico lopen om gemarteld, uitgebuit of zelfs vermoord te worden. Daarnaast gebruikt de Libische kustwacht geweld en intimidatie tegen drenkelingen en non-gouvernementele organisaties (ngo’s) die reddingsoperaties uitvoeren. Amnesty meent dat Europa hiermee medeplichtig is aan deze mensenrechtenschendingen.
Aanbevelingen
De EU heeft plannen om nieuwe deals te sluiten met landen buiten de EU. Amnesty is niet principieel tegen samenwerking met landen om vluchtelingen op te vangen en de asielprocedure te laten doorlopen. Maar dan moeten die afspraken wel aan mensenrechtenstandaarden voldoen. Tot nu toe heeft de praktijk alleen aangetoond dat deals tot ernstige mensenrechtenschendingen kunnen leiden.
Hieronder zie je onze belangrijkste aanbevelingen.
√1 Respecteer het ‘non-refoulement’ principe dat is vastgelegd in internationaal vluchtelingenrecht: Staten mogen mensen niet naar een land sturen waar zij risico lopen op ernstige mensenrechtenschendingen.
√2. Zorg er voor dat mensen toegang hebben tot een individuele, zorgvuldige en eerlijke asielprocedure.
√3. Voorkom dat mensen die op zoek zijn naar bescherming willekeurig in detentie worden geplaatst en zorg dat er veilige en humane opvang voor hen is.
√ 4. Maak de inhoud van de deal openbaar, zodat het altijd transparant en democratisch controleerbaar is wat er precies wordt afgesproken.
√ 5. Monitor wat er gebeurt met mensen na aankomst in het land waar een deal mee is gesloten.
Keizersgracht 177
1016 DR Amsterdam
IBAN: NL45 TRIO 0198100000
