Blasfemiewet

De Blasfemiewet ter Bescherming van de Gevoelens van Gelovigen is aangescherpt met een verbod op ‘obstructie van het recht op vrijheid van geweten en religie’. Voor het ‘beledigen van traditionele religieuze gevoelens’ kunnen nu hoge boetes, taakstraffen en gevangenisstraffen worden opgelegd.

De wet voorziet in een boete tot 8.000 euro of drie jaar gevangenisstraf voor ‘openbare activiteiten die de maatschappij in diskrediet brengen en die een belediging zijn van religieuze gevoelens van gelovigen’ als deze acties in een godsdienstige ruimte plaatsvinden. Gebeurt dit ergens anders dan riskeert de overtreder van de wet een jaar celstraf of een boete van ongeveer 5.000 euro.

Pussy Riot

Getooid met felgekleurde bivakmutsen gaven drie leden van de Russische punkband Pussy Riot op 21 februari 2012 een ‘concert’ van nog geen minuut in de Christus Verlosserkathedraal in Moskou. Met het onaangekondigde optreden protesteerden de vrouwen tegen de hechte band tussen de Russisch-Orthodoxe kerk en het autoritaire regime in hun land. Twee van de drie bandleden werden veroordeeld tot twee jaar strafkamp.

Tijdens hun optreden riep Pussy Riot de maagd Maria op Poetin te verdrijven. De vrouwen hebben volgens de Russische justitie de gevoelens van gelovigen ernstig gekwetst. De drie konden tot maximaal zeven jaar gevangenisstraf worden veroordeeld, maar omdat ze moeders zijn van jonge kinderen, hebben de aanklagers een ‘milde’ straf opgelegd. Nadya Tolokonnikova en Maria Alyokhina werden veroordeeld tot twee jaar strafkamp wegens ‘door religieuze haat gevoed vandalisme’. Op 10 oktober 2012 werd Yekaterina Samutsevich in hoger beroep voorwaardelijk vrijgelaten, omdat niet bewezen kon worden dat zij actief deelgenomen had aan het protest.

Door een nieuw aangenomen amnestiewet werden Tolokonnikova en Alyokhina op 23 december 2013 vrijgelaten. Zelf noemden de vrouwen het een PR-stunt van Poetin om Rusland zo goed mogelijk op de kaart te zetten voor de Olympische Spelen in Sotsji.

Actief voor de mensenrechten

Na hun vrijlating zetten Nadya Tolokonnikova en Maria Alyokhina zich actief in voor mensenrechten. Zo lanceerden zij in september 2014 de onafhankelijke nieuwssite MediaZona. Volgens Tolokonnikova voorziet MediaZona in de informatie die burgers eerst moesten missen, doordat er door strikte regelgeving nauwelijks onafhankelijke media zijn in Rusland.

Zo heeft MediaZona bijvoorbeeld veel aandacht voor rechtszaken en voor de positie van gevangenen in Rusland. De vrouwen van Pussy Riot willen dat het gevangenissysteem in Rusland op de schop gaat. Om dat de bereiken hebben ze Zona Prava opgericht. Deze ngo doet onder meer voorstellen voor wetswijzigingen met het doel om het leefklimaat voor gevangenen in gevangenissen en strafkampen te verbeteren. Daarnaast kunnen zowel gevangenen als verdachten in de rechtbank bij Zona Prava terecht voor juridische advies.

In februari 2016 maakte Nadya Tolokonnikova een nieuwe, satirische videoclip met Pussy Riot, waarin de dames Yuri Chaika, de Russische procureur-generaal, een hak zetten.

Maria Alyokhina richt zich momenteel vooral op haar eigen projecten. Zo werkt ze met het Belarus Free Theatre aan een toneelvoorstelling over de onderdrukking van dissidente kunstenaars in hedendaagse dictatoriale regimes. Ze noemde Russische kunstenaar Pyotr Pavlensky en de Oekraïense regisseur Oleg Sentsov als belangrijke inspiratiebronnen. In juli 2016 was Tolokonnikova op uitnodiging van Amnesty aanwezig op het festival Zwarte Cross om aandacht te vragen voor de inperking van de vrije meningsuiting in Rusland. In het najaar van 2016 trok ze met de voorstelling langs verschillende theaters in het Verenigd Koninkrijk.