Waar gaat het mis in Nederland?

De Nederlandse overheid schiet te kort in het waarborgen van het demonstratierecht. Demonstraties worden teveel gezien als een risico voor de openbare orde, niet als de uitoefening van een mensenrecht. Dit zorgt ervoor dat burgemeesters te vergaande en soms onrechtmatige beperkingen opleggen. Het veiligheidsdenken leidt er ook toe dat demonstranten in de gaten gehouden worden.

Amnesty signaleert dat er onvoldoende kennis is over het demonstratierecht, bij burgemeesters maar ook bij het publiek. Ook zijn de wet en regels niet in lijn met de mensenrechten.

Dat zet het demonstratierecht onder druk:

• Om risico’s te mijden leggen burgemeesters te strikte regels op aan demonstraties. Die veiligheidsbril moet af.
• Nog te vaak leggen burgemeesters regels op aan de vorm of de inhoud van de demonstratie. ‘Schokkende uitingen’ worden verboden en protestborden met niet-strafbare uitingen worden in beslag genomen. Dat is censuur. Lees meer in hoofdstuk 5.2.2 van het rapport.
• Ook zien we nog regelmatig dat regels opgelegd worden aan demonstraties om hinder voor het verkeer te voorkomen. Dat is geen geldige reden om het demonstratierecht in te perken. Lees meer in het rapport in hoofdstuk 5.2.3.
• Kennisgevingsprocedures zijn vaak onnodig ingewikkeld en verschillen bovendien per gemeente. Voor uitgebreide informatie, zie hoofdstuk 5.1 van het rapport.
• Nog te vaak zetten burgemeesters noodwetgeving in bij demonstraties. Op grond van een noodbevel worden demonstraties verboden of beëindigd. Die noodwetgeving is daar niet voor.
• Journalisten worden onterecht aangehouden, de besluitvorming rondom demonstraties is lang niet altijd transparant, en er wordt te weinig geleerd van gemaakte fouten. Kortom, de transparantie en verantwoording kunnen beter.
• Demonstranten die geen regels overtraden zijn ‘zomaar’ om legitimatie gevraagd. De politie mag geen legitimatiebewijs vorderen van vreedzame demonstranten. Dat mag alleen als dat ‘noodzakelijk is voor de redelijke taakuitoefening’, bijvoorbeeld bij verdenking van een strafbaar feit, of als de politie iemand later wil horen als getuige. Zie ons recente rapport ‘Ongecontroleerde Macht’.
• Mensen die vreedzaam demonstreerden werden aangehouden. Dat gebeurde bijvoorbeeld tijdens demonstraties tegen de monarchie, Zwarte Piet of het bestuur van Feyenoord en bij allerlei klimaatprotesten. Of de politie gebruikt onrechtmatig en excessief geweld.

Zie voor een uitgebreidere toelichting het Amnesty rapport ‘Demonstratierecht onder druk’.