Ferhat: ‘We moeten verhalen delen’

Ferhat Kaplan is acteur en theatermaker. Hij vertelt over zijn ervaringen met etnisch profileren.

Lees ook: Amnesty voert campagne tegen etnisch profileren. Doe mee en teken de petitie! 1 december 2023
Ferhat heeft al sinds hij jong is last van etnisch profileren. Hij vertelt over een recente gebeurtenis met de politie.

‘Ik was pas onderweg naar een filmset. De regisseur had gevraagd of ik bij een magazijn opnamemateriaal wilde ophalen. Net voor ik Rotterdam inreed, zag ik een politiewagen voor mij. Ik was al wat te laat en negeerde die agent. Ze gaven een stopteken. Ik voelde me geïrriteerd omdat ik al te laat was en was ook nerveus. Ik ben altijd nerveus als ik met politie in aanraking kom. Omdat ze zoveel macht hebben.

De agent vertelde hem dat hij was gestopt omdat hij oogcontact vermeed op de weg. ‘Dat vond ik raar want ik ben bestuurder, ik keek gewoon naar de weg natuurlijk.’

De agent vroeg Ferhat uit te stappen en zich te legitimeren. Wat hij deed. “Ik ga toch je auto controleren”, zei de agent, “omdat je zo aan het trillen bent. Want voor hetzelfde geld heb je ook iets anders bij je.”

De agent vroeg of er wapens of illegale middelen in de auto waren. ‘Ik gaf aan van niet. Hij opende de achterbak en zei “oh, er ligt écht opname-materiaal in.” Ik zei, “ja, zoals ik net al zei.” Hij zei, “nou ik weet niet of je liegt of niet, want je bent een acteur natuurlijk.” Dat was een soort grapje, maar toch ook weer niet. Ik kreeg mijn legitimatiebewijs terug. Hij vroeg nog of ik dit een fijne ervaring vond, en ik zei nee. Want ik vind geen ervaring met de politie leuk.’

Een andere heftige ervaring

‘Ik was 16 jaar en woonde in Bergen op Zoom. Op een dag was ik met een vriend onderweg. In die tijd was het mode om zo’n bontmuts te hebben, zo’n jagersmuts uit Amerika. Ik droeg er een en plotseling kwam er politie aan met sirene. We liepen verder en werden toen bij een tankstation ingesloten door drie auto’s, wat al heftig is om mee te maken.’

Een van de agenten pakte hun legitimatie en zei dat ze werden aangehouden op verdenking van doodsbedreiging. ‘Zoiets zei hij. Ik schrok! We werden hardhandig tegen de bus gedrukt en kregen handboeien om. Toen gooiden ze ons achterin de auto en ik weet nog heel goed dat de vrouw voorin de auto zei: “nou, zijn we toch niet met lege handen teruggekomen.”’

Ferhat was 16 jaar en in paniek. ‘Ik was nog een kind. Veters werden uit onze schoenen gehaald, riemen moesten af, ik werd gefouilleerd, bij mijn geslachtsorgaan ook, dat vond ik ook gewoon smerig. Ik dacht, blijf van mij af.’

Ze overhoorden me: “waarom draag je die muts? Die bontmuts, het is niet koud, het sneeuwt niet”. En vervolgens “waar is het mes? Je hebt het mes ergens weggegooid, we kunnen hem niet vinden, waar is het mes?” Ik snapte niet waar ze het over hadden.

Mijn ouders waren gebeld en kwamen naar het politiebureau. Toen uiteindelijk bleek dat ik niet de verdachte was die ze zochten, werd ik vrijgelaten. De vrouwelijke agent zei: “nou dit is ook een manier om je donderdagavond door te brengen.” Grappend. Ik was in shock dat ze dat zei, want ik was zwaar getraumatiseerd.

Je gaat je aanpassen

Vóór Ferhat 16 jaar werd, werd hij al vaak staande gehouden door de politie.

‘Ik werd elke week staande gehouden, achternagezeten of gefouilleerd. Ik dacht echt, ik ga gewoon geen trainingspakken meer dragen. Of ik ga even mijn haar niet meer opscheren. Je past je aan en dan kom je in een identiteitscrisis terecht: ben ik nou een Nederlander?

Toen ik volwassen werd en kon vragen wat precies de reden van aanhouding was, werd het minder.

Dit hoort bij ons leven. Als je een buitenlander bent is dit een deel van je leven. En mensen die buiten die groep vallen zijn vaak helemaal in shock. En denken: maar de politie is toch je beste vriend? Nee, het is jóuw beste vriend.’

9/11 effect

Vooral ná de aanslagen van 11 september 2001 in de VS werd het erger.

‘Als islamitische jongen word je echt gecriminaliseerd merk ik. Dat merk in in mijn omgeving ook. Islamitisch uitziende mannen hebben het wel het zwaarst met etnisch profileren denk ik. Vooral sinds 9/11. Dat was het begin. Daarna is het echt misgegaan.’

Hoop op verandering

Ferhat vindt dat bewustzijn bij witte mensen over etnisch profileren belangrijk is.

‘Ik merk dat als ik mijn verhalen vertel, dat zij het niet doorhebben. Elke Turkse of Marokkaanse jongen, of het een docent is, je buurjongen of je collega, heeft 30 van dit soort verhalen. Allemaal. Maar ze praten er niet over.

We moeten verhalen delen. En niet zo van, kijk hoe zielig we zijn, maar kijk hoe sterk we zijn. Jullie weten niet hoe dit is, maar weet gewoon dat wij deze shit meemaken. We zijn sterk, we dealen ermee. Voor ons is het gewoon onderdeel van ons leven. Als mensen het snappen en er een bepaald respect voor hebben, ga je ook minder racistische grappen maken, dan zijn er minder microagressies.