Vooruitblik naar 2017
In 2017 gaat Amnesty Nederland de strijd aan met het wereldwijd krimpen van de ruimte voor mensenrechten. Jarenlang, zelfs decennia, is ervoor gewaarschuwd: als we onze vrijheden al te makkelijk voor lief nemen, hollen we ze uit. Als we de mensenrechten en de rechtsstaat niet actief beschermen, lopen we het risico dat ze stapje voor stapje bij het grofvuil worden gezet. Dat risico komt inmiddels wel heel dichtbij.
In veel landen wordt de laatste jaren het werk van de mensenrechtenbeweging moeilijker gemaakt. Staten als China en Saudi-Arabië, die al sinds jaar en dag bekendstaan als repressief, zetten nog een tandje bij in het oppakken en onderdrukken van advocaten, academici, bloggers, journalisten en anderen die opkomen voor de mensenrechten. Tegelijkertijd worden er in landen als Rusland en Turkije nieuwe wetten aangenomen die de vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering ernstig inperken. Mensenrechtenverdedigers worden met lastercampagnes verdacht gemaakt en na oneerlijke rechtszaken op beschuldiging van valse aanklachten gevangengezet. Een andere, mogelijk zeer schadelijke ontwikkeling is het feit dat Donald Trump, president van de Verenigde Staten sinds januari 2017, openlijk morrelt aan onder meer de persvrijheid, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en het verbod op marteling en discriminatie.
Als reactie op deze ontwikkelingen voert Amnesty Nederland in 2017 twee campagnes. Via de internationale campagne ‘Shrinking Space for Human Rights Defenders’ zullen we opkomen voor de rechten van mensenrechtenverdedigers over de hele wereld, en met name in onze vijf strategische landen: China, Indonesië, Rusland, Saudi-Arabië en Turkije. Met trainingen en ondersteuning willen we mensenrechtenverdedigers versterken en beter toerusten om hun werk te kunnen doen in moeilijke – en onder gevaarlijke – omstandigheden. Tegelijkertijd zetten we de Nederlandse en andere Europese regeringen onder druk om zich hard te maken voor mensenverdedigers en ze in woord en daad te steunen. Een belangrijk instrument dat ze daarbij hebben zijn de EU-richtlijnen voor mensenrechtenverdedigers – wij zullen ons in 2017 blijven inzetten voor volledige implementatie daarvan door de EU-lidstaten.
Onze tweede grote campagne in 2017 is de ‘Mensenrechtendialoog’. Om het draagvlak voor mensenrechten in Nederland te vergroten, gaan we in 2017 uitgebreid het gesprek aan met de Nederlandse bevolking. Door te luisteren en onze standpunten en ideeën toe te lichten, willen we een sterke beweging opbouwen tegen het idee dat mensenrechten soms even kunnen worden opgeschort. Mensenrechten moeten juist weer een verbindende factor worden. Via huiskamergesprekken met onze actieve achterban en publieke evenementen in het hele land, geven we een sterk signaal af over de noodzaak en relevantie van mensenrechten. Een extra dimensie is in 2017 dat Nederland aan de beurt is voor de Universal Periodic Review (UPR), het vierjaarlijkse ‘mensenrechtenexamen’ voor de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. Daarbij wordt gekeken naar positieve ontwikkelingen waar andere landen van kunnen leren en naar knelpunten waar ons land de mensenrechtensituatie nog kan verbeteren.
Wat Nederland betreft zetten we ook in 2017 ons werk voort voor de rechten van mensen zonder verblijfsrecht. Met nieuwe onderzoeksrapporten over de rol van politiediensten en de rechterlijke toets bij vreemdelingenbewaring, over gedwongen terugkeer van irreguliere migranten, en over de opvang voor deze groep, zetten we onze oproep kracht bij om de mensenrechten van deze mensen te respecteren, ook tijdens hun uitzetting. Daarnaast blijven we ons inzetten voor betere wet- en regelgeving rond vreemdelingendetentie om de toepassing van deze vorm van detentie zoveel mogelijk te voorkomen en om ervoor te zorgen dat kwetsbare vreemdelingen niet worden vastgezet. In ons werk tegen etnisch profileren door de Nederlandse politie blijven we in 2017 aandringen op betere verantwoording over politiecontroles, en richten wij ons op bewustwording van onze eigen achterban over de gevolgen van etnisch profileren. Verder starten we een verkenning naar racistisch geweld door de politie en vragen we aandacht voor de beperking van de demonstratievrijheid.
We streven ernaar om de Eerlijke Geldwijzer, waarmee Amnesty en vijf andere organisaties het duurzaamheidsbeleid en de investeringspraktijk van financiële instellingen willen verbeteren, in 2017 aan te vullen met de Eerlijke Pensioenwijzer. Samen met de Eerlijke Bank- en Verzekeringswijzers bestrijkt de Eerlijke Geldwijzer hiermee alle relevante financiële instellingen.
Binnen het programma ‘Veiligheid en mensenrechten’ ligt de focus op het door de overheid ongericht verzamelen van communicatiegegevens en het bewaren, analyseren en delen daarvan met anderen, en op antiterrorismemaatregelen. We monitoren de ontwikkelingen en lobbyen bij de Nederlandse regering en politici voor verbetering van wet- en regelgeving. Daarbij richten we ons bijvoorbeeld op de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en diverse antiterrorismemaatregelen, om onder meer te voorkomen dat inbreuk gemaakt wordt op het recht op privacy en op vrije meningsuiting. Ook richten we ons op de Nederlandse samenleving om de kennis te vergroten over de gevolgen van maatregelen tegen terrorisme, zoals surveillance. Met publieksevenementen, acties en berichten op sociale media willen mensen bewustmaken van het feit dat als de regering van gerichte naar ongerichte surveillance overstapt en lukraak gegevens van miljoenen mensen bekijkt, dit een ongeoorloofde inbreuk op de mensenrechten is. Ook willen we dat mensen zich bewust worden van de noodzaak van goed toezicht op de manier waarop en welke informatie wordt binnengehaald, voor welke doeleinden die wordt gebruikt en met wie die wordt gedeeld. Komt die informatie in verkeerde handen, dan help je juist mensen die onze rechtstaat willen aanvallen in plaats van hen te bestrijden.
Met ons programma voor mensenrechteneducatie hopen we, dankzij de inzet van onze vijfhonderd vrijwillige gastdocenten, aan het eind van het schooljaar 2016-2017 zo’n 140.000 scholieren te hebben bereikt. Onze belangrijke programma’s voor versterking van de mensenrechtenbeweging in Afrika en het Midden-Oosten (het Human Rights Capacity Building Programme, Huricap) en voor een betere verankering van de mensenrechten bij wetshandhavers (het Police and Human Rights Programme) zullen voortbouwen op het succes van de afgelopen jaren. Dankzij de inspanningen van Huricap waren lokale Amnesty-secties en partners beter in staat om oorzaken van mensenrechtenschendingen, onder meer door wetshandhavers, te identificeren en te documenteren. Ook konden ze beter dan voorheen passende boodschappen aan de autoriteiten overbrengen. Het optreden van onze partners droeg bij aan positieve ontwikkelingen op lokaal niveau bijvoorbeeld wat betreft de gevangenisomstandigheden in de Democratische Republiek Congo en bij het oplossen van conflicten over landbezit. Aan het eind van het jaar, op 10 december – Dag van de Mensenrechten – houden we weer de jaarlijkse Schrijfmarathon. Deze landelijke schrijfactie, die we voor het eerst in Nederland organiseerden in 2013, is in korte tijd uitgegroeid tot een zeer succesvol evenement. Niet alleen wat deelnemers en (media-)aandacht betreft, maar vooral ook dankzij het vele goede nieuws dat we konden melden over de mensen voor wie we tijdens de Schrijfmarathon in actie kwamen.
Om ons te helpen onze stevige ambities waar te maken, zullen we onverminderd investeren in fondsen- en ledenwerving. De steun van onze achterban, zowel in tijd als in geld, is immers het fundament van Amnesty International en speelt een cruciale rol bij het creëren van draagvlak voor de mensenrechten. Behalve het werven van nieuwe leden, zullen we investeren in het behoud van onze bestaande leden.
Tot slot kijken we al vast vooruit naar 2018, want dan is er iets te vieren: de Nederlandse Amnesty-afdeling bestaat dan vijftig jaar. Sinds de oprichting in 1968 is Amnesty Nederland uitgegroeid tot een van de grootste nationale Amnesty-afdelingen ter wereld, met zo’n 250.000 leden en zo’n 400.000 deelnemers aan de verschillende actienetwerken. We zullen de verjaardag niet zozeer aangrijpen voor een vrolijk feestje, maar vooral om het belang van de mensenrechten nog eens extra onder de aandacht te brengen.
