Ontheemden zijn vluchtelingen binnen de grenzen van het eigen land. In Nederland zijn het asielzoekers die niet voor individueel gerichte politieke vervolging zijn gevlucht, maar bijvoorbeeld voor een oorlog.

Voorheen was displaced persons (DPs) ook een aanduiding van degenen die rond de Tweede Wereldoorlog gevlucht of verdreven waren uit hun eigen land. In Europa waren er aan het einde van de oorlog zo’n 8 miljoen DPs, onder wie vluchtelingen uit de Spaanse Burgeroorlog, de door de Sovjet-Unie bezette gebieden in Oost-Europa, Joodse overlevenden van de concentratiekampen en Duitse oorlogsvluchtelingen. Voor hen zette onder meer Fridtjof Nansen zich in. Ook de vluchtelingen uit Tsjecho-Slowakije (1948, 1968) en Hongarije (1956) werden nog DPs genoemd.

Later zijn echter de termen vluchtelingen en asielzoekers in zwang gekomen. Nu is internally displaced persons (IDPs) de internationale benaming voor ontheemden, mensen die voor vervolging of natuurgeweld zijn gevlucht naar plaatsen binnen de grenzen van hun land. Ontheemden vallen niet automatisch binnen het werkterrein van de UNHCR en kunnen over het algemeen veel minder op internationale bescherming en hulp rekenen dan degenen die over landsgrenzen zijn gevlucht. De VN heeft een speciale rapporteur voor ontheemden, een functie die onder meer is vervuld door Francis Deng.

Het aantal ontheemden (vluchtelingen binnen de eigen landsgrenzen) is wereldwijd veel groter dan het aantal buitenlandse vluchtelingen: het gaat om (in 2018) meer dan 30 miljoen mensen, met grote concentraties in vooral het Midden-Oosten en de Hoorn van Afrika.