Demonstratiewet in Rusland

De demonstratiewet uit 2014 bepaalt dat voor iedere publieke bijeenkomst ten minste drie dagen van tevoren toestemming moet worden gevraagd. Zonder toestemming wordt een openbare bijeenkomst automatisch illegaal verklaard. Op overtreding van de wet staan hoge boetes. Het deelnemen aan en het organiseren van ongeautoriseerde demonstraties kan beboet worden met wel 5.000 euro.

Voor éénpersoonsdemonstraties hoeft vooralsnog geen toestemming te worden gevraagd. Wel kunnen deze demonstranten boetes krijgen voor andere overtredingen van de demonstratiewet. Wie binnen 180 dagen meer dan twee keer een boete krijgt, riskeert een lange gevangenisstraf.

Uitbreiding anti-demonstratiewet

In december 2018 nam het Russische parlement een wetsvoorstel aan waarmee het strafbaar wordt wanneer minderjarigen meedoen aan ongeautoriseerde demonstraties en protesten. Organisatoren van demonstraties waaraan jongeren deelnemen die jonger zijn dan 18 jaar, riskeren 15 dagen gevangenisstraf of een boete van ruim 650 euro. Het wetsvoorstel moet nog worden goedgekeurd door de Russische Eerste Kamer, voordat president Poetin de wet kan ondertekenen.

Bescherming demonstranten

Een positieve ontwikkeling is de resolutie die het hooggerechtshof in juni 2018 aannam. Daarmee krijgen lagere rechtbanken richtlijnen over de wijze waarop zij om moeten gaan met zaken die betrekking hebben op openbare bijeenkomsten. Als deze resolutie goed wordt toegepast, worden vreedzame demonstranten beter beschermd.

Lagere rechtbanken mogen administratieve detentie voortaan alleen in uitzonderlijke gevallen toepassen. Nu worden vreedzame demonstranten nog vaak zonder proces vastgezet.

Ook stelt de resolutie dat de autoriteiten het tijdstip en de plaats van een demonstratie alleen mogen veranderen, als dat realistisch is. Met het alternatieve tijdstip en de alternatieve plaats moeten de demonstranten ook hun legitieme doel kunnen bereiken.

Het komt voor dat studenten of arbeiders door de autoriteiten worden opgetrommeld voor pro-overheidsbijeenkomsten onder het dreigement dat ze anders hun studieplaats of baan verliezen. Dat zou nu niet meer mogelijk zijn, aangezien de resolutie stelt dat gedwongen deelname aan een demonstratie een strafbaar feit kan zijn. 

Andere bepalingen uit de resolutie blijven het recht op demonstratie beperken. Zo worden demonstraties waaraan slechts een persoon deelneemt – en waarvoor geen toestemming gevraagd hoeft te worden – als openbare bijeenkomst beschouwd als meerdere individuen met dezelfde boodschap demonstreren.

Ildar Dadin: opgepakt na éénmansprotest

Ildar Dadin protesteerde tegen de annexatie door Rusland van de Krim, voorheen een deel van Oekraïne. Daarnaast demonstreerde hij ook voor de rechten van homo’s en lesbiennes, die in Rusland niet openlijk voor hun seksuele voorkeur kunnen uitkomen. Tijdens zijn demonstraties maakt Dadin gebruik van borden met teksten als ‘Poetin is een vijand van het volk’. Dadin demonstreerde in z’n eentje. Toch werd hij opgepakt. Dat gebeurde op basis van artikel 212.1 van het Russische wetboek van strafrecht. Volgens dit artikel is het een strafbaar feit als je binnen 180 dagen meer dan twee keer een boete hebt gekregen. Voor zo’n boete vindt de politie gemakkelijk een reden. Het overkwam Dadin. Hij werd tot tweeënhalf jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Ildar Dadin is op 22 februari vrijgesproken door het hooggerechtshof. Een aantal dagen erna werd hij vrijgelaten. Lees hieronder het interview dat we met hem hadden na zijn vrijlating.

Tien dagen na zijn vrijlating werd Ildar Dadin echter opnieuw aangehouden. Op 10 maart ging hij voor het eerst sinds zijn vrijlating weer de straat op in Moskou voor éénmansprotest tegen martelingen in strafkoloniën in de Noord-Russische regio Karelië.  Hij werd vrijwel direct aangehouden door de politie, die daarbij niet eens de moeite nam om zich aan de eisen van de wet te houden. Zo vertelden ze Dadin bijvoorbeeld niet waarom hij werd aangehouden en wat zijn rechten waren.

Het deed de agenten blijkbaar niets dat het oog van de camera’s en journalisten op hen gevestigd was. Volgens Sergey Nikitin, directeur van Amnesty International  in Moskou, toont dit aan dat zelfs de bekendheid en de reputatie van een gewetensgevangene geen bescherming meer biedt tegen nieuwe vervolging door de autoriteiten.

De aanhouding duurde overigens niet lang. Dadin werd op dezelfde dag nog vrijgelaten. Bekijk de beelden van de aanhouding .