Demonstratierecht
Jouw rechten als demonstrant
Demonstreren is een mensenrecht en geldt voor iedereen, of je het nou met de boodschap eens bent of niet. Demonstraties geven mensen de mogelijkheid op een vreedzame manier misstanden aan te kaarten, hun mening te uiten, en deel te nemen aan het publieke debat. Iedereen heeft het recht om te demonstreren. Je hebt hier dus geen toestemming of een vergunning voor nodig. De gemeente en de politie moeten zich tot het uiterste inspannen om jouw demonstratie mogelijk te maken. Daarom is het in Nederland verplicht om je demonstratie aan te melden bij de gemeente. Maar ook spontane en niet-aangemelde demonstraties moeten beschermd worden.
Demonstreren kan je leren
In deze reeks van tien verschillende video’s beantwoorden we veel gestelde vragen over demonstreren. Denk bijvoorbeeld aan: waar mag je demonstreren, wat is de rol van de politie en hoe zit het met jouw recht op privacy tijdens een demonstratie.
2. Waarom is het demonstratierecht zo belangrijk?
Het recht om te demonstreren is een fundamenteel mensenrecht. Demonstreren is een vreedzame manier om je mening te uiten. Of om te laten zien dat je het ergens niet mee eens bent. Wat is de maatschappelijke impact van demonstraties? En waarom moet de overheid jouw demonstratie beschermen? We leggen het je uit in deze video.
3. Waarop moet ik letten als ik een demonstratie organiseer?
Demonstreren is een recht en geen gunst. Je hebt er dus ook géén toestemming voor nodig, laat staan een vergunning. Je moet wel je demonstratie aanmelden. Wat houdt deze aanmeldprocedure in? En wie is waar verantwoordelijk voor tijdens een demonstratie? We leggen het je uit in deze video.
4. Mag ik overal demonstreren?
Jij mag als demonstrant in principe kiezen wáár volgens jou de boodschap het beste tot z’n recht komt. Zolang je dit vreedzaam doet. Zijn er in Nederland plaatsen waar je niet mag demonstreren? En wat zijn de regels voor demonstreren in gebouwen? We leggen het je uit in deze video.
5. Welke grenzen zijn er aan mijn demonstratierecht?
In de Nederlandse wet staat dat de burgemeester als dat strikt noodzakelijk is beperkingen kan opleggen aan een demonstratie. Hiervoor geldt echter een zeer strenge toets. Beperkingen zijn de uitzondering en niet de regel. Welke beperkingen kunnen er worden opgelegd? En mag de burgemeester zich ook bemoeien met de inhoud van mijn demonstratie? We leggen het je uit in deze video.
6. Wat is burgerlijke ongehoorzaamheid?
Burgerlijke ongehoorzaamheid is een vorm van protest waarbij je als demonstrant bewust de wet overtreedt. Zolang je dat vreedzaam doet, is óók een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid beschermd door het demonstratierecht. Waarmee moet ik als demonstrant rekening houden bij een actie van burgerlijke ongehoorzaamheid? En wat kan ik doen bij een eventuele aanhouding? We leggen het je uit in deze video.
7. Wat is de rol van politie bij mijn demonstratie?
Tijdens demonstraties is de kerntaak van de politie duidelijk: het faciliteren van de demonstratie. Daarnaast is ze verantwoordelijk voor handhaving van de openbare orde. Wat houdt het faciliteren in? En mag de politie geweld gebruiken tijdens een demonstratie? We leggen het je uit in deze video.
8. Wat is een tegendemonstratie en wanneer is het vijandig publiek?
Een tegengeluid mag worden gehoord. Dus ook een tegengeluid richting een demonstratie die gaande is. Zolang het vreedzaam is, valt deze vorm van protest net zo goed onder het demonstratierecht. Maar wat als jouw demonstratie verstoort wordt? En wat is het verschil met tegendemonstranten en een vijandig publiek? We leggen het je uit in deze video.
9. Hoe zit het met mijn recht op privacy bij een demonstratie?
Zo lang je vreedzaam demonstreert mag de politie niet jouw ID-kaart vorderen. Helaas doet de politie dit regelmatig onterecht. Ook wordt er vaak camerasurveillance ingezet. Hoe zit het met huisbezoeken van de politie? En mag ik gezichtsbedekking dragen tijdens een demonstratie? We leggen het je uit in deze video.
10. Wat kan ik doen als mijn demonstratierecht wordt geschonden?
De overheid moet het demonstratierecht respecteren, beschermen en zo veel mogelijk faciliteren. Wanneer jouw rechten zijn geschonden, moet je dat kunnen aanvechten. Dat is belangrijk voor jouw rechtsherstel. Hoe kan ik een klacht indienen? En wanneer is het belangrijk om aangifte te doen? We leggen het je uit in deze video.
Surveillance bij demonstraties
De politie mag geen legitimatiebewijs vorderen van vreedzame demonstranten. Onrechtmatige ID-controles schenden het recht op privacy en hebben een chilling effect (afschrikwekkend effect) op het demonstratierecht. Helaas zien we dat de politie een scala aan middelen inzet om persoonsgegevens van vreedzame demonstranten te verzamelen: van ID-controles, socialmediamonitoring, drones en videosurveillanceauto’s tot infiltratie in groepsapps en onaangekondigde huisbezoeken. Wil je hier meer over lezen? Bekijk dan deze pagina.
Heb jij te maken gehad met surveillance tijdens een demonstratie? Dan kun je hier een klacht tegen indienen bij de politie. Het vergt wat geduld, maar er komen geen kosten of een advocaat aan te pas. Wij ondersteunen je hier graag in. Een onderzoek naar jouw klacht biedt kansen tot leren en verbeteren en kan helpen om toekomstige schendingen te voorkomen.
Een klacht kun je schriftelijk indienen via het online klachtenformulier van de politie. De politieklacht kan enkel gaan over een gedraging van een politiemedewerker tegen jou. Heb je hier hulp bij nodig, laat het ons dan weten via demonsteren@amnesty.nl Wij kijken graag met je mee naar het opstellen van je klacht en waar je op moet letten.
