China
Ontwikkelingen in 2016
De Chinese autoriteiten lieten in 2016 opnieuw sterk blijken dat ze internationale inmenging niet tolereren, vooral niet op het gebied van mensenrechten. Anderen hebben de Chinese wet en soevereiniteit te respecteren, is het standpunt. Hoewel de Chinese regering zich internationaal bij herhaling uitspreekt over het belang van de rechtsstaat en een onafhankelijk juridisch systeem, zijn onder president Xi Jinping de afgelopen vier jaar diverse wetten aangenomen die de vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering verder inperken en het juridisch systeem inzetten voor vergroting van de macht van de Communistische Partij. Zo werd in 2016 de Wet op buitenlandse ngo’s aangenomen, die de veiligheidsdiensten nagenoeg onbeperkte macht geeft om activiteiten van onafhankelijke non-gouvernementele organisaties aan banden te leggen. Ook ging de grootschalige vervolging van mensenrechtenverdedigers, onder wie advocaten, in 2016 door.
Wat hebben we bereikt in 2016?
Bescherming van Chinese mensenrechtenverdedigers
In 2016 onderzochten we het Nederlandse beleid ten aanzien van de bescherming van Chinese mensenrechtenverdedigers. Daarover publiceerden we het rapport Een rituele dans met de draak?, waarvan de conclusie was dat de Nederlandse regering zich naar omstandigheden te weinig inspant om Chinese mensenrechtenverdedigers te steunen. Naar aanleiding van het rapport voerden we gesprekken op het ministerie van Buitenlandse Zaken en met diverse Tweede Kamerleden. En er werden Kamervragen gesteld. Resultaat: De Nederlandse regering onderschrijft een intensieve inzet voor implementatie van de EU-richtlijnen voor mensenrechtenverdedigers, ook binnen het beleid van de Europese Unie. Er wordt gekeken hoe mensenrechtenverdedigers effectief gesteund kunnen worden en hoe de Nederlandse inzet voor mensenrechten beter kan worden gecommuniceerd in China zelf. Zo werkt Nederland actief mee aan publieke statements van de EU waarin schendingen en vervolging van mensenrechtenverdedigers worden veroordeeld. Nederlandse diplomaten helpen pogingen om rechtszittingen van mensenrechtenverdedigers bij te wonen, en spreken regelmatig met mensenrechtenverdedigers, hun advocaten en familie.
Acties
Ook in 2016 voerden we weer diverse acties voor vervolgde Chinese mensenrechtenverdedigers, onder meer voor de 26 advocaten en activisten die nog altijd vastzitten na de massale arrestaties in de zomer van 2015. Tijdens de Schrijfmarathon op 10 december kwamen we bijvoorbeeld in actie voor Ilham Tothi, een Oeigoerse academicus die is veroordeeld tot een gevangenisstraf wegens ‘separatisme’. Ruim vierhonderd wetenschappers ondertekenden een brief aan de Chinese autoriteiten voor vrijlating van Tothi. Ook staken we gevangen Chinese mensenrechtenverdedigers, onder wie Liu Xia en Liu Xiaobo, een hart onder de riem met groetenacties. Resultaat: Hoewel de Chinese autoriteiten niet reageren op de Amnesty-acties, draagt internationale aandacht wel degelijk bij aan vervroegde vrijlatingen, betere behandeling in detentie en toegang van advocaten tot hun cliënten. Onder het goede nieuws dat we in 2016 konden melden over China was de vrijlating van de journalist Jia Jia in maart, die was opgepakt na een kritische open brief aan Xi Jinping. In februari zijn de arbeidsactivisten Zeng Feiyang en Meng Han vrijgelaten. Ze waren opgepakt voor ‘het bijeenbrengen van een menigte om de sociale orde te verstoren’. Hun snelle vrijlating doet vermoeden dat de internationale aandacht voor hun zaak heeft geholpen. In de zomer werd de bekende advocate Wang Yu – samen met enkele andere advocaten – op borgtocht vrijgelaten, maar ze bleef wel onder huisarrest. Chinese mensenrechtenverdedigers laten Amnesty regelmatig weten de inspanningen en solidariteit op prijs te stellen.
Reflectie
Wat Amnesty betreft is een belangrijk onderdeel van de inzet van de Nederlandse regering het goed informeren van de mensenrechtenverdedigers over het Nederlandse en EU-beleid. Ook zal dit beleid in China tot op het hoogste niveau moeten worden uitgedragen, en moeten mensenrechtenverdedigers worden geconsulteerd. Het was positief om te zien dat de Nederlandse regering bereid is zich intensief in te zetten voor Chinese mensenrechtenverdedigers. Wel zal er onder de EU-lidstaten nog meer steun moeten worden verworven voor implementatie van de EU-richtlijnen voor mensenrechtenverdedigers. Ook in 2016 bleek eens te meer dat veel internationale aandacht voor individuele zaken, van overheden, de Verenigde Naties, vakorganisaties en mensenrechtenorganisaties, de Chinese autoriteiten niet koud laat. Onze strategie om tegelijkertijd acties te voeren voor bedreigde individuen én de Nederlandse overheid aan te sporen tot een actievere houding, is in het geval van China volgens ons dan ook de meest kansrijke.
Hoe gaan we verder in 2017?
In 2017 blijft Amnesty zich onverminderd inzetten voor meer steun door de Nederlandse regering, zowel bilateraal als in EU-verband, aan Chinese mensenrechtenverdedigers overeenkomstig de EU-richtlijnen voor mensenrechtenverdedigers. Daarbij kijken we ook naar kansen die lagere overheden en het bedrijfsleven hebben om mensenrechten aan te kaarten bij Chinese autoriteiten. We blijven actievoeren voor vrijlating van gewetensgevangenen en het recht van advocaten om hun beroep vrijelijk te kunnen uitoefenen. Ook roepen we de Chinese overheid op tot meer transparantie over de doodstraf, niet alleen over aantallen executies maar ook over de wijze waarop rechtszaken gevoerd worden. Amnesty roept de Chinese regering op stappen te zetten die kunnen leiden tot een moratorium op de doodstraf, en uiteindelijk afschaffing ervan.
