Nieuw Amnesty-rapport: aanvallen Taliban in provincie Panjshir komen neer op oorlogsmisdrijf van collectieve bestraffing

De Taliban hebben zich schuldig gemaakt aan oorlogsmisdrijven door burgers in de Afghaanse provincie Panjshir collectief te bestraffen. Dat staat in het nieuwe Amnesty-rapport ‘Your Sons Are In The Mountains’: The Collective Punishment of Civilians In Panjshir by the Taliban.

In het rapport staan ernstige schendingen van mensenrechten en het humanitair recht beschreven, waaronder buitengerechtelijke executies, marteling en massale willekeurige arrestaties en detentie.

Nadat de Taliban in augustus 2021 de macht in Afghanistan overnamen, vluchtten gewapende leden van de veiligheidstroepen van de voormalige Afghaanse regering naar Panjshir en sloten zich aan bij het National Resistance Front (NRF). Als reactie hierop namen de Taliban wraak op gevangengenomen soldaten en de burgerbevolking in Panjshir.

‘In Panjshir veroorzaakt de wrede tactiek van de Taliban om burgers als doelwit te nemen omdat ze verdacht worden van banden met de NRF, veel ellende en angst’, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘De lijst van oorlogsmisdrijven en andere schendingen van het internationaal humanitair recht door de Taliban in Panjshir is lang: buitengerechtelijke executies, marteling, gijzeling, onwettige detentie en het in brand steken van huizen van burgers. Elke individuele daad is weerzinwekkend, en deze zaken samen komen neer op collectieve bestraffing – wat op zich een oorlogsmisdrijf is. Duizenden mensen zijn slachtoffer van de voortdurende onderdrukking door de Taliban, die hen daarmee wil intimideren en straffen. De doelbewuste aanvallen van de Taliban op burgers in Panjshir moeten onmiddellijk stoppen.’

Oorlogsmisdrijf van collectieve bestraffing

Tijdens het voortdurende harde optreden arresteerden de Taliban willekeurig alle volwassen mannen en oudere jongens en hielden hen zonder aanklacht vast en ranselden hen af. Ze hebben ook als enige plek in Afghanistan een nachtelijke avondklok in Panjshir ingesteld. Daarnaast werden huizen van burgers ingenomen en kregen herders slechts een beperkte toegang tot hun traditionele weidegronden.

Hoewel veel van de door de Taliban-troepen gepleegde daden afzonderlijk al oorlogsmisdrijven zijn, vormen al die daden samen – plus de willekeurige detenties en het opleggen van beperkingen aan de burgerbevolking – ook het oorlogsmisdrijf van collectieve bestraffing.

Oproep aan VN- Mensenrechtenraad

Amnesty International roept de Taliban-autoriteiten op om de in het rapport gedocumenteerde zaken te onderzoeken en waar nodig eerlijke processen te houden voor civiele rechtbanken. De Taliban zijn echter noch bereid noch in staat geweest om echt onderzoek te doen of om leden van hun strijdkrachten ter verantwoording te roepen in eerlijke processen. Daarom herhaalt Amnesty International haar oproep aan de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties om een onafhankelijke internationale verantwoordingsprocedure in te stellen met een focus op het bewaren van bewijsmateriaal voor toekomstige gerechtelijke processen, waaronder ook vervolgingen, openbare rapportages en monitoring.

Massale buitengerechtelijke executies

Het rapport documenteert verschillende massale buitengerechtelijke executies van NRF-leden door de Taliban. In één geval werden in september 2022 ten minste zes mensen – en mogelijk negen – geëxecuteerd in de buurt van Darea Hazara.

Amnesty’s Crisis Evidence Lab analyseerde en verifieerde vijf video’s. In de eerste video is te zien hoe leden van de Taliban zes mannen met hun handen op hun rug gebonden een steile helling op begeleiden. Geïnterviewden identificeerden alle zes als gevangengenomen leden van de NRF: Mohammad-u Din, Ishaq, Daniyar, Modir Ahmad, Amir Hatam en Mohammad Yar.

In een andere video zijn de gedetineerden geblinddoekt en staan gewapende leden van de Taliban achter hen. De video’s laten verschillende Taliban-leden zien die gedurende 19 seconden munitie afvuren, vijf mannen doden en enkele lichamen naar beneden laten vallen. Hier namen ten minste vijf schutters aan deel met onder meer volautomatische kalasjnikovs, waardoor het niet exact is te achterhalen hoeveel schoten werden gelost.

Op basis van de richting van het zonlicht en de schaduwen in de video’s, vonden de moorden waarschijnlijk plaats kort na de zonsopgang om 05.30 uur. Terwijl op de video te zien is dat vijf mensen werden doodgeschoten, vertelde een getuige aan Amnesty International dat in totaal negen mensen zijn omgekomen bij deze executie. Getuigen vertelden later dat het ook om Feroz, Torabaz en Shah Faisal gaat.

Onwettige detentie, marteling en mishandeling

In ten minste drie gevallen martelden de Taliban burgers tot ze dood waren. Dat gebeurde in de districten Bazarak en Rokha in de provincie Panjshir. De mannen waren boeren, die volgens traditionele regels werkten waarbij de dieren in de zomer naar de bergen worden gestuurd. Ze dachten dat ze hiervoor toestemming hadden van de lokale Taliban.

Twee van de slachtoffers, Noor Mohammad en Ghulam Ishan, waren inwoners van het district Darah en werden gemarteld terwijl ze in oktober 2022 op zoek waren naar hun vee. De derde man, Abdull Muneer Amini, werd in juni 2022 vastgehouden in zijn geboortedistrict Bazarak. Video’s en foto’s die waren gemaakt nadat hun lichamen waren geborgen, werden gedeeld op sociale media en met Amnesty International. Volgens de analyse van een forensisch patholoog die Amnesty International raadpleegde, vertoonden alle drie de lichamen uitgebreide tekenen van marteling, waaronder ernstige blauwe plekken die waarschijnlijk zijn veroorzaakt door hevige afranselingen.

De Taliban pakten ook herhaaldelijk willekeurig mannen en oudere jongens op vanwege hun vermoedelijke banden met de NRF. Dat waren iedere keer rond de 200 mensen. Deze arrestaties vonden grotendeels plaats in de districten Darah, Abshar en Khenj tussen mei en augustus 2022. Het vasthouden van familieleden met als doel soldaten te dwingen zich over te geven, komt neer op gijzeling en is een oorlogsmisdrijf. Gedetineerden werden uren tot maanden vastgehouden.

Een man vertelde dat de Taliban zijn vader in juni 2022 in zijn dorp hadden gearresteerd in een poging de man en zijn broers te vinden, van wie de Taliban vermoedden dat ze zich bij de NRF hadden aangesloten. Hij vertelde: ‘[De Taliban] hadden mijn vader om 13.00 uur meegenomen… Hij werd naar de moskee gebracht en daar maakten ze zijn blinddoek los… Ze lieten hem op een matras zitten… Daar begonnen ze [hem] te ondervragen: “Waar zijn uw zonen? Er wordt gezegd dat uw zonen in de bergen zijn”.’

Het arresteren van familieleden van vermoedelijke NRF-strijders, de massale arrestatie en detentie van burgers en het martelen en onwettig doden van de herders zijn andere voorbeelden van de Taliban-campagne waarbij burgers in Panjshir collectief worden bestraft. Andere manieren die in het rapport worden beschreven waarmee mensen door de Taliban worden geïntimideerd, zijn onder meer de vernietiging en inbeslagname van eigendommen van burgers en het beperken van de bewegingsvrijheid van burgers.

Behoefte aan verantwoording

Afghaanse burgers zijn slachtoffers van misdrijven onder internationaal recht en andere ernstige mensenrechtenschendingen waarvoor nagenoeg geen verantwoording is afgelegd, zowel voor als na de machtsovername door de Taliban in augustus 2021. Door het ontbreken van geloofwaardige middelen om verantwoording af te leggen, is er een groot risico dat de bewijzen van dergelijke misdrijven verdwijnen of worden vernietigd.

Amnesty’s oproep

Amnesty International roept de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties opnieuw op om een onafhankelijke internationale verantwoordingsprocedure voor Afghanistan op te zetten, met een mandaat om de situatie te monitoren en er publiekelijk over te rapporteren, en om bewijsmateriaal te verzamelen en te bewaren voor toekomstige internationale gerechtigheid. Amnesty roept ook op om het mandaat van de speciale VN-rapporteur voor de situatie van de mensenrechten in Afghanistan volledig te voorzien van middelen. De VN-lidstaten en het Internationaal Strafhof wordt gevraagd om dergelijk bewijs te gebruiken om volledig onderzoek te doen naar alle partijen in het conflict.

‘Degenen die wreedheden in Panjshir hebben meegemaakt, en alle slachtoffers van misdrijven die door de Taliban in Afghanistan zijn gepleegd, verdienen een einde aan straffeloosheid en een weg naar gerechtigheid, waarheid en herstelbetalingen’, zegt Agnès Callamard. ‘De oprichting van een onafhankelijke internationale verantwoordingsprocedure is essentieel, met een focus op het verzamelen en bewaren van bewijs om alle verdachten van strafrechtelijke verantwoordelijkheid ter verantwoording te roepen.’

Methodologie rapport

Amnesty International interviewde voor het rapport 29 mensen uit Panjshir. In alle gevallen vroegen geïnterviewden om hun naam niet te gebruiken, uit angst voor represailles van de Taliban.

Amnesty International deed open bronnenonderzoeken naar beschikbaar materiaal op sociale media en analyseerde 61 foto’s en video’s, waarvan sommige online verschenen en andere door getuigen werden aangeleverd via een beveiligde overdracht. Veel van de video’s zijn waarschijnlijk gefilmd door leden van de Taliban.

Op 25 mei 2023 verzocht Amnesty International om een officiële reactie van de Taliban op de in het rapport gedocumenteerde gevallen. Op het moment van publicatie hadden de Taliban nog niet gereageerd.