Rozenburg, Nederland
‘Als ik in Rozenburg kom – gek genoeg best vaak de laatste tijd – word ik altijd een beetje melancholiek. Officieel hoort Rozenburg bij Rotterdam, maar eigenlijk is het een dorp, een eiland zelfs. Voor mij was het een beetje alsof ik in Het kleine huis op de prairie woonde. Ik was geen meisjemeisje; ik hield van voetballen, slootjespringen en hutten bouwen. Ik had er nog geen idee van dat ik die hang naar avontuur misschien wel van mijn ouders had meegekregen.
Mijn vader was een pionier. Hij verliet Turkije in 1968 en wist niet wat hem te wachten stond – al had hij waarschijnlijk ook weinig te verliezen. De boodschap van zijn familie was: je bent een man, trek de wijde wereld in, ga geld verdienen. Een paar jaar later kwam hij tijdens een bezoek aan zijn geboorteland mijn moeder tegen. Het was liefde op het eerste gezicht. Het plan was dat ze samen een tijdje in Nederland zouden blijven, maar de terugkeer werd, met een gezin dat steeds verder uitbreidde, iedere keer uitgesteld. Harde werkers, allebei. En zeker geen bange mensen. Hoe dapper ze waren, zou ik pas ontdekken toen ik zelf in Istanbul ging werken.’
Istanbul, Turkije
‘Waar het idee dat ik onrecht moest bestrijden vandaan kwam weet ik niet, maar ik kon me op jonge leeftijd al vreselijk boos maken als er iemand in de klas werd gepest. Ik keek naar reportages op tv en wist zeker dat ik later óók brandhaarden zou gaan verslaan. Of het leger in, haha! Vooral als ik weer eens een aflevering van Tour of Duty of The A-Team had gezien.
Langzaam maar zeker werd mijn interesse serieuzer. Ik ging naar de School voor Journalistiek. De meeste leerlingen wilden álles weten over het vak, ik had vooral een fascinatie voor het buitenland en voor Turkije in het bijzonder.
‘Ik ben niet cynisch – je moet nóóit cynisch worden – maar ik ben wel realistischer geworden’
Op m’n 21e ging ik als stagiair naar Istanbul. Ik dompelde me onder in verhalen en veranderde totaal als mens. Ik was verlegen, timide, toen ik vertrok, maar eenmaal thuis hoorde ik van iedereen om me heen hoe “vrijgevochten” ik was geworden. Voor mij was het vooral een kennismaking met het land van mijn ouders en meer: ik kon me, mijn familie missend, nog beter in hun situatie verplaatsen. Zo voelt het dus om alleen, ver van huis te zijn. Daar is uiteindelijk de documentairereeks Veerboot naar Holland (in samenwerking met Kees Schaap, 2009, red.) uit voortgekomen.’
Kirkuk, Irak
‘Nadat ik was afgestudeerd, ging ik aan de slag bij het Rotterdams Dagblad, waar ik er alles aan deed om bij de buitenlandredactie in the picture te komen. Ik was heel eh… laat ik het maar “gedreven” noemen, want als je had kunnen zien wat ik in die tijd over de meest uiteenlopende onderwerpen in mappen bewaarde, zou je denken dat er iets mis met me was. Mijn moeder werd he-le-maal gek van al die stapels kranten in mijn kamer. Die drang om alles te verzamelen kwam voort uit onzekerheid, ’t was echt houtje-touwtje-journalistiek, maar uiteindelijk werd mijn ambitie wel gezien en mocht ik in 2003, tijdens de Irak-oorlog voor de Geassocieerde Pers Diensten (GPD) eerst naar Silopi, aan de Turks-Iraakse grens, en later naar Mosul, Suleimanya en Kirkuk.
In Kirkuk heb ik voor het eerst oorlogsgeweld van dichtbij meegemaakt. Het is nauwelijks nog voor te stellen, bijna iedere journalist gaat nu embedded, maar ik reisde nog alleen, wist nauwelijks de weg en sloot me steeds bij andere verslaggevers aan. Zo hadden we net een moskee in Kirkuk bezocht toen we bericht kregen dat precies op die plek een zelfmoordaanslag was gepleegd. Dat was de eerste schok: als we iets langer waren gebleven… Daarna kwam, eenmaal weer ter plekke, de tweede schok: overal lagen afgerukte ledematen. Ik keek ernaar, ik schreef erover, maar het was toch alsof niet écht tot me doordrong waar ik getuige van was. Ik herinner me nog goed dat ik steeds het gevoel had dat ik over mijn nek zou gaan. Het was geen gewone misselijkheid, het was walging. Dat was het moment waarop tot me doordrong hoe naïef ik was geweest: een Rozenburgs meisje, op zoek naar avontuur.’
Buenaventura, Colombia
‘De wereld moet weten wat hier gebeurt. Dat was – en is nog altijd – mijn oprechte insteek. Daar komt ook mijn affiniteit vandaan met journalisten die met gevaar voor eigen leven verslag doen. Ik was voor De Pen & het Zwaard (voor een Tegel genomineerde documentairereeks over persvrijheid uit 2016, red.) in Colombia, Myanmar, Oeganda, Turkije, Rusland en Hongkong, en hoorde verhalen van mensen met gezinnen die, ondanks alles, iedere dag opnieuw, de waarheid aan het licht proberen te brengen. Een journalist uit Buenaventura stond vanwege haar reportages op de most wanted-lijst van de grootste criminele organisatie. En in Duitsland sprak ik Can Dündar, de voormalige hoofdredacteur van de onafhankelijke Turkse krant Cumhuriyet die bij verstek tot 27 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld omdat hij verslag had gedaan van de levering van wapens aan Syrische strijders door de Turkse overheid. Dündar wist op een prachtige manier te verwoorden waarom journalisten hun stem altijd moesten laten horen. “Eén potlood breek je zo doormidden”, zei hij, “maar als je er aantal aan elkaar vastbindt lukt dat nooit.”
Vroeger dacht ik in goed en fout: als er iets niet deugde, gingen we dat met z’n allen aanpakken. Gaandeweg ben ik meer geïnteresseerd geraakt in geopolitiek en in politieke analyses. Ik ben niet cynisch – je moet nóóit cynisch worden – maar ik ben wel veel realistischer geworden. Soms betrap ik mezelf op de nogal kinderlijke vraag: waarom komt “het vrije Westen” niet voor ál zijn bondgenoten op? Ik wéét waarom. Het is een kwestie van belangen. En toch zal ik nooit zeggen dat je beter kunt zwijgen. Daarvoor heb ik te veel mensen ontmoet die, door geluid te blijven maken, uiteindelijk voor verandering hebben gezorgd.’
