Doodstraf
Elke dag vinden er executies plaats. Overheden doden mensen voor uiteenlopende misdrijven – soms zelfs voor handelingen die helemaal niet strafbaar zouden moeten zijn. Amnesty zet zich sinds 1977 in voor afschaffing van de doodstraf. Toen voerden slechts zestien landen geen executies meer uit. Nu hebben 144 landen de doodstraf in de praktijk afgeschaft, een meerderheid van alle landen ter wereld.
Het probleem
De doodstraf is een inbreuk op twee essentiële mensenrechten. In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is vastgelegd dat iedereen recht op leven heeft en het recht heeft op een leven vrij van marteling. De Universele Verklaring is juridisch niet bindend. Internationaal wel bindend zijn de VN-verdragen en bijbehorende protocollen. De Verenigde Naties hebben in 1989 een protocol aangenomen dat afschaffing van de doodstraf voorschrijft. Inmiddels hebben 85 landen dit protocol geratificeerd.
Hoewel internationaal recht zegt dat de doodstraf toegepast kan worden voor de ‘meest ernstige misdrijven’, is Amnesty van mening dat deze straf nooit mag worden opgelegd.
De doodstraf in cijfers
- Amnesty strijdt sinds 1977 tegen de doodstraf. Toen voerden zestien landen geen executies meer uit. Nu hebben 144 landen de doodstraf in de praktijk afgeschaft – dat is meer dan twee derde van alle landen ter wereld.
- 883 executies wereldwijd in 2022 – dat waren er 579 in 2021.
- Amnesty registreerde 2.016 doodvonnissen 2022; een toename vergeleken met 2021 (2.052 doodvonnissen).
- Top 5 executies: China, Iran, Saudi-Arabië, Egypte, Verenigde Staten. Het aantal doodvonnissen dat in China is voltrokken is niet meegeteld. Dat is een staatsgeheim, maar we vermoeden dat het er duizenden zijn.
- Meest gebruikte executiemethodes: onthoofding, ophanging, dodelijke injectie en vuurpeloton.
- In Iran, Saudi-Arabië en Noord-Korea worden executies ook in het openbaar uitgevoerd.
- In Europa wordt alleen in Belarus de doodstraf nog opgelegd en uitgevoerd. Er is in 2022 een executie in Belarus uitgevoerd.
In de cijfers is het aantal executies in China niet meegerekend. Waarschijnlijk werden daar nog eens duizenden mensen geëxecuteerd, maar omdat doodstrafcijfers in China staatsgeheim zijn, kan niet worden vastgesteld om hoeveel executies het gaat.
Zes redenen waarom Amnesty tegen de doodstraf is
De doodstraf is een wrede, onmenselijke en vernederende straf. Amnesty is altijd tegen de doodstraf. Daar hebben we verschillende redenen voor.
1. De doodstraf betekent een schending van het recht op leven. Het recht op leven is vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Bovendien is het een vorm van marteling. Het recht op een leven vrij van marteling is eveneens een mensenrecht.
Diverse executiemethoden zijn een schending van het Verdrag tegen Foltering en andere Wrede, Onmenselijke en Onterende Behandeling of Bestraffing. Dit geldt bijvoorbeeld voor steniging en het gebruik van gas om iemand leven te beëindigen. Waarschijnlijk geldt het ook voor ophanging. En in Amerika groeit de twijfel over de dodelijke injectie. Het wachten op de voltrekking van het doodvonnis is ook een vorm van wrede en onmenselijke behandeling. Veel gevangenen in de dodencel ervaren grote angst over hun naderende dood.
2. De doodstraf is niet terug te draaien, terwijl er fouten kunnen worden gemaakt. Er is altijd het risico dat een onschuldige wordt geëxecuteerd. Zo zijn in de Verenigde Staten sinds 1973 159 mensen ter dood veroordeeld die later werden vrijgesproken. Anderen zijn geëxecuteerd terwijl ernstig wordt betwijfeld of zij wel schuldig waren.
Toen ik hoorde wat er allemaal voor me is gedaan door Amnesty International, was ik de gelukkigste man op aarde.
3. De doodstraf heeft geen afschrikkend effect. Landen die de doodstraf toepassen beweren vaak dat die straf mensen ervan weerhoudt ernstige misdrijven te plegen. Onderzoeken spreken dit echter tegen. Er is geen verband tussen de doodstraf en het aantal misdrijven in een land of deelstaat. Sommigen zeggen dat de doodstraf de enige manier is om moordenaars en verkrachters definitief onschadelijk te maken. Maar dat is in strijd met het beginsel dat straffen alleen betrekking mogen hebben op misdrijven die zijn gepleegd, niet op misdrijven die nog gepleegd zouden kunnen worden.
4. Door discriminatie in de rechtspraak heb je een grotere kans ter dood te worden veroordeeld als je arm bent of tot een etnische of religieuze minderheid behoort. Voor arme en gemarginaliseerde groepen is het ook moeilijker een goede advocaat in te huren die een doodvonnis kan voorkomen.
Een paar voorbeelden: juryleden in de Amerikaanse staat Washington leggen drie keer zo vaak de doodstraf op aan een zwarte verdachte dan aan een witte in een vergelijkbare zaak. Als je in de staat Louisiana een misdrijf begaat tegenover een wit persoon, dan is de kans dat de verdachte de doodstraf krijgt 97 procent groter dan wanneer het slachtoffer een zwart persoon is.
5. Sommige landen die veel executies uitvoeren hebben geen eerlijk rechtssysteem. In landen als China, Saudi-Arabië, Iran en Irak, waar de meeste executies plaatsvinden, krijgen mensen vaak een oneerlijk proces. Er zijn daar veel doodstraffen opgelegd, terwijl er geen ander ‘bewijs’ was dan een met marteling afgedwongen bekentenis.
6. De doodstraf wordt gebruikt als politiek middel. In sommige landen zetten de autoriteiten de doodstraf in om politieke tegenstanders uit te schakelen.
De doodstraf in acht vragen
1. Als je iemand vermoordt, dan verdien je het toch om ook gedood te worden?
2. Helpt de doodstraf misdrijven te voorkomen?
3. Is de doodstraf een middel om terrorisme tegen te gaan?
4. Is levenslange gevangenisstraf niet net zo wreed als de doodstraf?
5. Als de meerderheid van de bevolking van een land voor de doodstraf is, dan kan deze straf worden ingevoerd. Dat is toch democratisch?
Alleen met goede kennis over de doodstraf kan een zinvol debat over de doodstraf worden gevoerd. En uiteindelijk is het de regering die een besluit neemt over het toepassen van de doodstraf, niet de publieke opinie.
6. Is er een menselijke en pijnloze manier om iemand te executeren?
7. Wat zegt het internationaal recht over de doodstraf?
Hoewel internationaal recht bepaalt dat de doodstraf toegepast kan worden bij de meest erge misdrijven zoals moord, is Amnesty van mening dat de doodstraf nooit gerechtvaardigd is.
8. Waarom is Amnesty eigenlijk tegen de doodstraf?
Wat doet Amnesty?
- Amnesty International zet zich sinds 1977 in voor de onvoorwaardelijke afschaffing van de doodstraf. Voor ons is het doorslaggevende argument tegen de doodstraf dat het een wrede en onmenselijke straf is.
- De doodstraf is een vorm van marteling. Alle landen die het Folterverdrag hebben ondertekend, zijn verplicht zich daaraan te houden. Dat betekent dat zij de doodstraf niet mogen uitvoeren. Daarnaast wordt in verschillende facultatieve protocollen (aanvullende verdragen) bij internationale verdragen de doodstraf verboden. Amnesty zet zich in voor de naleving van het Folterverdrag en de protocollen.
- Amnesty zet spoedacties op touw om te bereiken dat dreigende terechtstellingen worden opgeschort en omgezet in andere straffen.
- Amnesty constateert een tendens tot afschaffing van de doodstraf en moedigt de landen waar deze straf nog bestaat aan om deze ook uit te bannen of ten minste een moratorium erop af te kondigen. Bij een moratorium op de doodstraf is deze niet afgeschaft maar worden geen doodvonnissen meer voltrokken.
- Steun is enorm belangrijk voor gevangenen. Te weten dat ze niet vergeten zijn, geeft hen de kracht om vol te houden. Met groetenkaarten laten we terdoodveroordeelden weten dat we ze steunen.
Amnesty’s oproep
- Landen die de doodstraf nog toepassen moeten onmiddellijk stoppen met het executeren van mensen.
- Landen die geen mensen meer executeren moeten de doodstraf voor altijd uit hun wetboeken schrappen.
- Alle doodvonnissen moeten worden omgezet in gevangenisstraffen.
Amnesty strijdt tegen de doodstraf
Steun ons werk. Word lid. Met een jaarlijkse bijdrage van € 10,- ben je al lid. Een hogere bijdrage is van harte welkom.
Jouw lidmaatschap
