De Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) gedroeg zich als een geheime dienst in Nederland, terwijl ze zich niet aan de strenge regels voor geheime diensten houden. Dat is een gevaar voor mensenrechten. Zo bespioneerde de NCTV jarenlang activisten op sociale media met nepaccounts. Dat is in strijd met het recht op privacy. Ook vormde de NCTV een bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting en het recht op demonstratie, omdat mensen zich minder vrij voelen wanneer zij in het geheim in de gaten kunnen worden gehouden.

In 2021 ontdekten journalisten grove misstanden bij de NCTV. De NCTV volgde online politiek campagneleiders en activisten met behulp van nepaccounts. Ook financierde de NCTV onrechtmatige geheime onderzoeken in gebedshuizen. De NCTV deelde deze gegevens vervolgens met andere organisaties. De surveillance vond plaats zonder wettelijke regels en toezicht. Amnesty vindt dat ongereguleerde surveillance niet thuishoort in een vrije samenleving. Activisten, journalisten en mensenrechtenverdedigers moeten zich online vrij kunnen uiten.

Amnesty’s oproep

Amnesty riep het kabinet op om de taken van de NCTV duidelijk af te bakenen, zodat bevoegdheden niet kunnen worden misbruikt om mensenrechtenverdedigers, journalisten, politieke oppositie of activisten te surveilleren. De NCTV moet zich beperken tot haar taak: coördineren. Bij die coördinerende taak hoort geen bevoegdheid om heimelijk online gegevens te verzamelen met nepprofielen. Zulke ingrijpende bevoegdheden voor gegevensverwerkingen horen thuis bij de politie en inlichtingendiensten, die zich daarbij aan de strikte wettelijke kaders moeten houden.

Wetsvoorstel

Nadat de misstanden bij de NCTV aan het licht kwamen, lanceerde het ministerie van Justitie en Veiligheid een controversieel wetsvoorstel om de surveillance door te kunnen zetten. Het voorstel gaf de NCTV ingrijpende bevoegdheden om gevoelige persoonsgegevens van iedereen in Nederland te verzamelen, zonder goede waarborgen. Amnesty uitte samen met Bits of Freedom kritiek op het voorstel en startte een petitie om het online volgen van mensen een halt toe te roepen. Die werd door meer dan 34.000 mensen ondertekend. De Tweede Kamer stuurde de minister vervolgens op initiatief van D66, PvdA en DENK terug naar de tekentafel. Mede door de oproep van Amnesty International en Bits of Freedom werd het wetsvoorstel aangepast. De NCTV wordt nu teruggebracht naar een coördinator en geen derde veiligheidsdienst die burgers online mag volgen.