Zuid-Sudan: Regeringstroepen en milities schuldig aan gruwelijkheden

Het verbijsterende geweld tegen burgers bij een recente militaire campagne in Zuid-Sudan werd voor een belangrijk deel veroorzaakt doordat de autoriteiten verzuimd hebben om vermoedelijke oorlogsmisdadigers te vervolgen of te ontslaan.

Dat zegt Amnesty International in het vandaag verschenen rapport  Lees ook: ‘Anything that was breathing was killed’: War crimes in Leer and Mayendit, South Sudan Het rapport kwam tot stand op basis van de getuigenissen van circa 100 burgers die tussen eind april en begin juli 2018 gevlucht waren voor een gezamenlijk offensief van regeringstroepen en milities in de deelstaat Unity.

‘Dat de verantwoordelijken voor eerdere golven van geweld tegen burgers zich niet in een rechtbank hebben hoeven verantwoorden, speelde een sleutelrol,’ zegt Joan Nyanyuki, regionaal directeur Oost-Afrika bij Amnesty. De provincies Leer en Mayendit hebben in het verleden veel te lijden gehad, maar toch gaf de Zuid-Sudanese regering vermoedelijke schuldigen de vrije hand bij het begaan van nieuwe wreedheden. Dat pakte voor de burgers catastrofaal uit.’

Levend verbrand

De deelstaat Unity is het toneel van sommige van de gewelddadigste wandaden sinds de strijd in Zuid-Sudan vijf jaar geleden uitbrak. Tientallen mensen vertelden aan Amnesty met welke verbijsterende wreedheden het voorjaarsoffensief gepaard ging. In Mayendit en Leer, beide in handen van de oppositie, werden burgers opzettelijk doodgeschoten, levend verbrand, opgehangen in bomen en overreden met militaire voertuigen. Het leger en de milities jaagden met amfibievoertuigen op burgers die naar de nabijgelegen moerassen gevlucht waren.

Degenen die niet in staat waren om te vluchten – vooral ouderen, kinderen en mensen met een handicap – werden vaak in hun dorpen vermoord. Diverse mensen beschreven hoe oudere familieleden of buren levend werden verbrand in hun tukuls (traditionele onderkomens); een man van boven de 90 werd de keel doorgesneden.

Doodgeslagen tegen een boom

Nyaweke, een twintigjarige vrouw, vertelde aan Amnesty dat ze had gezien hoe soldaten haar vader doodschoten en daarna verscheidene kinderen op beestachtige wijze vermoordden:

‘Zeven mannen [soldaten] pakten de kinderen op, stopten ze in een tukul en staken die vervolgens in brand. Ik kon ze horen schreeuwen. Het waren vier jongens. Eén jongen probeerde naar buiten te komen, maar de soldaten deden de deur dicht. Vijf andere jongens werden doodgeslagen door ze tegen een boom aan te zwaaien. Ze waren twee of die jaar oud. Ze willen vooral dat de jongens niet blijven leven, omdat ze weten dat die later soldaat zullen worden.’

Andere overlevenden beschreven vergelijkbare afschuwelijke taferelen. Zo werden een oudere man en vrouw en hun twee kleinzoons levend verbrand in een huis. Toen hun dochter naar buiten rende met een kleine baby in haar armen, schoot een soldaat haar neer en vertrapte de baby met zijn voet.

Systematisch seksueel geweld

Het leger en de milities gingen zich ook te buiten aan buitensporig en systematisch seksueel geweld. Veel vrouwen en meisjes werden het slachtoffer van groepsverkrachtingen. Sommigen liepen daardoor ernstige verwondingen op. Degenen die zich verzetten werden vermoord.

Het leger en de milities staken daarnaast op systematische wijze huizen in de brand, stalen of verbrandden voedselvoorraden, en namen vee een andere waardevolle zaken mee. Alles leek erop gericht om de bevolking te ontmoedigen om terug te keren naar hun woongebied.

Vicieuze geweldscirkel

Bij een eerder onderzoek in Unity, in 2016, documenteerde Amnesty ook al oorlogsmisdrijven en mensenrechtenschendingen. Amnesty identificeerde vier individuen die daarbij betrokken waren en meldde dit bij de Zuid-Sudanese autoriteiten. Die deden daar echter niets mee. Recente rapporten van de VN tonen aan dat sommige van de verdachten mogelijk betrokken zijn bij de wreedheden gedurende de laatste militaire campagne.

‘De enige manier om deze vicieuze cirkel van geweld te doorbreken, is door het opheffen van de onschendbaarheid van Zuid-Sudanese soldaten van alle partijen,’ zegt Joanne Marine, senior crisisresponsadviseur bij Amnesty.

Oproep Amnesty

Amnesty dringt er bij de Zuid-Sudanese overheid op aan om een eind te maken aan alle misstanden, en om met onmiddellijke ingang de rechtbank (Hybrid Court) voor het berechten van oorlogsmisdadigers in te stellen; daartoe werd in 2015 al besloten. Amnesty roept ook de Veiligheidsraad van de VN op om het wapenembargo in werking te stellen dat in juli van dit jaar werd aangenomen.

Het onderzoek voor dit rapport is werk van de Crisis Response Unit  en wordt mede mogelijk gemaakt door de deelnemers aan de Nationale Postcode Loterij.