Syrië: Nieuwe regering moet zorgen voor waarheid, gerechtigheid en herstel voor vermisten

De Syrische regering moet zich zonder enige terughoudendheid inzetten voor het achterhalen van de waarheid, gerechtigheid en herstel voor de tienduizenden vermiste mensen, door prioriteit te geven aan een inclusieve nationale zoektocht naar degenen die nog steeds vermist zijn en daar verantwoording over af te leggen. 

Dit zegt Amnesty International in een nieuw rapport dat is gepubliceerd in de aanloop naar de Internationale Dag van de Slachtoffers van Gedwongen Verdwijningen op 30 augustus, en negen maanden na de val van de regering van president Bashar al-Assad. 

Angst en trauma 

Het rapport, Truth Still Buried: The struggle for justice of disappeared people’s families in Syria, beschrijft hoe, na de afzetting van Assad op 8 december 2024, wanhopige families massaal naar voormalige detentiecentra, gevangenissen, mortuaria en massagraven trokken. 

Het rapport belicht de diepe angst en het hernieuwde trauma van de vele families die, na jarenlang te hebben gehoopt dat hun geliefden uit de beruchte detentiecentra en gevangenissen in Syrië terug zouden keren, nog steeds zonder antwoorden zitten. Het rapport is gebaseerd op interviews met 21 familieleden, overlevenden en vertegenwoordigers van slachtofferverenigingen. De interviews zijn afgenomen in mei en juni 2025, waarvan vele tijdens een bezoek aan Syrië in mei 2025. 

Waarheidstenten 

Het rapport beschrijft het intense leed dat voormalige gevangenen en families van verdwenen personen is aangedaan, toen cruciaal bewijsmateriaal verloren ging of vernietigd werd na de val van het regime van Assad, terwijl de vermeende daders vrij rondliepen. De families van verdwenen personen blijven vechten voor hun rechten, onder meer door in heel Syrië ‘waarheidstenten’ op te zetten. Daarin kunnen ze in het openbaar samenkomen, hun geliefden eren en gerechtigheid eisen. 

“De families van vermiste Syriërs hebben meer dan tien jaar lang onvoorstelbaar veel leed doorstaan en in onzekerheid geleefd,” zegt Kristine Beckerle van Amnesty International. “Hoewel de val van de vorige regering een sprankje hoop bood, blijft de angst dat de vermeende daders vrijuit zullen gaan en dat de zoektocht naar vermisten misschien niet volledig en inclusief zal zijn. Dat zorgt voor nieuwe trauma’s.” 

De tijd tikt 

“Waarheid, gerechtigheid en herstel voor de vermisten in Syrië moeten voor de regering de hoogste prioriteit hebben, onder meer door de onafhankelijkheid van de nieuw opgerichte National Commission for the Missing (NCM) te waarborgen en deze voldoende middelen te geven, en er daarnaast voor te zorgen dat alle staatsinstellingen optimaal samenwerken. Elke dag die voorbijgaat, vergroot het lijden van families die wachten op antwoorden over het lot en de verblijfplaats van hun dierbaren.”

“De nieuwe regering staat voor een groot aantal uitdagingen, waaronder de slechte economische omstandigheden en een verslechterende veiligheidssituatie tegen de achtergrond van toenemend sektarisch geweld. Ze moet daadkrachtig optreden om een inclusief proces te waarborgen dat leidt tot waarheid, gerechtigheid en herstel voor degenen die door alle strijdende partijen in Syrië gedwongen zijn verdwenen.” 

Meer dan 100.000 mensen verdwenen 

Het rapport vermeldt de belangrijkste eisen van de families van de verdwenen personen: de waarheid achterhalen over het lot van hun geliefden; gerechtigheid bewerkstelligen, onder meer door de daders van alle partijen ter verantwoording te roepen; herstel bieden – financieel of in de vorm van psychosociale, gezondheids- of andere ondersteuning, inclusief erkenning van de ervaringen van de slachtoffers; en ten slotte de garantie dat de nieuwe regering ervoor zal zorgen dat dergelijke verdwijningen nooit meer zullen plaatsvinden in Syrië. Tussen 2011 en 2024 zijn in Syrië naar schatting meer dan 100.000 mensen verdwenen. De overgrote meerderheid verdween in het beruchte netwerk van detentiecentra van de regering van Assad. Duizenden anderen ‘verdwenen’ door toedoen van gewapende oppositiegroeperingen. 

Cruciale eerste stap 

De oprichting van de NCM op 17 mei 2025 was een cruciale eerste stap op weg naar waarheid, gerechtigheid en herstel voor dergelijke verdwijningen. Volgens het hoofd van de NCM is er een interim-structuur opgezet met een adviesraad en een uitvoerende raad en wordt er een zesfasenplan uitgevoerd, waaronder voorbereidingen voor een nationale conferentie over de behoeften en rechten van families. Hij zei dat de kerntaak van de NCM bestaat uit ondersteuning van slachtoffers van verdwijningen en documentatie, waaronder het opzetten van een nationale database van vermiste personen, het verzamelen van DNA-monsters en het ontwikkelen van nationale forensische capaciteit in samenwerking met internationale partners.  

Op dezelfde dag dat de Syrische regering de NCM oprichtte, richtte zij ook de National Commission for Transitional Justice (NCTJ) op, die tot doel heeft ‘de waarheid aan het licht te brengen over de ernstige schendingen die door het vorige regime zijn begaan, de verantwoordelijken in samenwerking met de bevoegde autoriteiten ter verantwoording te roepen, de slachtoffers te compenseren en de beginselen van niet-herhaling en nationale verzoening te handhaven.’ Het mandaat van de NCTJ moet worden uitgebreid tot meer dan alleen de ernstige mensenrechtenschendingen door de vorige regering, zodat hieronder ook de misdaden volgens het internationaal recht vallen die door gewapende groeperingen zijn gepleegd.  

Huidige regering is nalatig 

Wasel Hamideh, wiens broer gedwongen verdween, zei: “Als families van de verdwenen personen eisen we gerechtigheid voor alle slachtoffers – degenen die dierbaren hebben verloren door het regime van Assad of door andere gewapende actoren. Gerechtigheid waarborgen en daders van alle partijen ter verantwoording roepen is de enige garantie dat onze lijdensweg zich niet zal herhalen.” 

Amnesty International heeft ontvoeringen van mensen gedocumenteerd in de negen maanden sinds de regering van Assad werd afgezet. De huidige regering heeft nagelaten om zaken onmiddellijk, grondig en onpartijdig te onderzoeken of de daders ter verantwoording te roepen. 

Onmiddellijk onderzoek vereist 

“De Syrische regering moet gehoor geven aan de oproepen van de families van slachtoffers om prioriteit te geven aan hun recht op waarheid, gerechtigheid en herstel,” zegt Kristine Beckerle. “Donorlanden wereldwijd moeten ook financiering en uitgebreide steun bieden aan familieverenigingen en door overlevenden geleide groepen die slachtoffers van verdwijningen bijstaan.” 

“Zonder waarheid, gerechtigheid en herstel zal het Syrische volk nooit echt herstellen. De regering moet onmiddellijk een grondig, onafhankelijk, onpartijdig en transparant onderzoek instellen naar alle misdaden die onder het internationaal recht vallen. Zij moet ervoor zorgen dat alle slachtoffers en hun families volledig, adequaat en effectief herstel krijgen, met inbegrip van restitutie, compensatie, rehabilitatie, genoegdoening en garanties dat dit niet opnieuw zal gebeuren.”