Nigeria: regering moet namen zuiveren van geëxecuteerde activisten Ogoni 9

Dertig jaar nadat de Nigeriaanse regering negen bekende milieuactivisten, de Ogoni 9, executeerde vanwege hun strijd om de Nigerdelta te beschermen tegen oliemaatschappij Shell, roept Amnesty International op hun naam volledig te zuiveren.  

De protesten van de Ogoni 9 in 1995 vestigden wereldwijd de aandacht op de verwoestende gevolgen van de fossiele brandstofindustrie voor het klimaat, mensenlevens, het milieu en de armoede in olieproducerende gebieden.  

In juni 2025 verleende de Nigeriaanse regering postuum gratie aan de Ogoni 9. Hoewel Amnesty International blij was met dit nieuws, bracht het niet de gerechtigheid die de Ogoni 9 en hun families verdienen.  

Ken Saro-Wiwa 

“De Ogoni 9, onder leiding van de bekende Nigeriaanse schrijver en activist Ken Saro-Wiwa, werden in 1995 geëxecuteerd door een regime dat de misdaden van Shell en andere oliemaatschappijen wilde verbergen”, zegt Isa Sanusi, directeur van Amnesty International Nigeria. “Deze bedrijven vernietigden het leven en het levensonderhoud van tienduizenden mensen in de Nigerdelta als gevolg van hun verwoestende olielekkages en -verontreinigingen – en blijven dit doen.”  

Sanusi vervolgt: “Hoewel hun gratie een stap vooruit was, verdienen de Ogoni 9 volledige vrijspraak. Deze mannen zijn geëxecuteerd voor een misdaad die ze niet hebben begaan. Hun vrienden en familie hebben genoeg doorstaan en verdienen gerechtigheid.”  

Esther Kiobel

Esther Kiobel, de vrouw van Barinem Kiobel, een voormalig regeringsfunctionaris en een van de Ogoni 9, strijdt al 30 jaar lang binnen en buiten de rechtbank tegen Shell en zal niet stoppen voordat de naam van haar man is gezuiverd.  

“Mijn man werd gedood als een crimineel en het enige wat ik wilde was dat zijn naam werd gezuiverd – dat is nog steeds wat ik wil. Mijn vader zei altijd tegen me: ‘Een goede naam is beter dan goud of zilver.’ Dat gaf me de kracht om te vechten.”  

Een wrede campagne 

De executies waren het hoogtepunt van een wrede campagne van de militaire regering van Nigeria om de protesten van de Movement for the Survival of the Ogoni People (MOSOP) te onderdrukken. Onder leiding van Ken Saro-Wiwa had deze beweging actiegevoerd tegen de voortdurende vervuiling door olielekkages en het affakkelen van gas. 

“Uitgebreid onderzoek van Amnesty International toonde aan dat oliemaatschappij Shell de militaire autoriteiten bewust heeft aangemoedigd om de MOSOP-protesten te stoppen, zelfs nadat de autoriteiten herhaaldelijk mensenrechtenschendingen hadden begaan in Ogoniland, waarbij ze zich specifiek hadden gericht op Ken Saro-Wiwa en MOSOP”, zegt Sanusi.  

Dodelijke aanval op Ogoni-dorpen 

In 2018 deelde Amnesty International de resultaten van haar onderzoek met het Team Internationale Misdrijven van het Openbaar Ministerie om te laten beoordelen of Shell strafrechtelijk verantwoordelijk was voor zijn betrokkenheid bij het militaire optreden tegen de MOSOP-demonstraties.  

Het Openbaar Ministerie stelde in een vertrouwelijke brief aan Amnesty International dat een grootschalige inval door het Nigeriaanse leger in 43 Ogoni-dorpen en Giokoo volgde op een verzoek van Shell om hulp bij het beveiligen van zijn activiteiten in maart 1994. Hiervan “wist Shell of had moeten weten” dat dit tot onevenredig geweld zou leiden. Bij de inval vielen talrijke doden. 

Voldoende bewijs, geen onderzoek 

Volgens deze brief weigerde justitie een strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de verantwoordelijkheid van Shell, omdat zij niet over “voldoende bewijs beschikte dat Shell de intentie had om de demonstranten door de verschillende Nigeriaanse legereenheden te laten doden” en van mening waren dat zij geen “realistische” kans had om dergelijk bewijs te verzamelen.  

Volgens Amnesty International vormde het bewijs echter voldoende grond voor justitie om een onderzoek in te stellen naar de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van Shell. 

Verwoestende gevolgen zijn nog steeds voelbaar  

De gevolgen van de executies van de Ogoni 9 zijn vandaag de dag nog steeds voelbaar in de lokale gemeenschappen.

Al 60 jaar lang zijn Shell en andere oliemaatschappijen verantwoordelijk voor olielekkages en -verontreinigingen als gevolg van slecht onderhouden pijpleidingen, putten en ontoereikende schoonmaakpogingen. Dit heeft de gezondheid en het levensonderhoud van veel van de 30 miljoen mensen die in de Nigerdelta wonen – van wie de meesten in armoede leven – verwoest. De olielekkages hebben permanente schade toegebracht aan landbouwgrond, waterwegen en drinkwater, waardoor de gezondheid van mensen is aangetast en ze geen boerenbedrijf meer kunnen hebben of kunnen vissen.  

Shell voor Brits Hooggerechtshof 

“De executie van deze activisten heeft de Nigeriaanse regering en oliemaatschappijen, waaronder Shell, vrij spel gegeven om hard op te treden tegen demonstraties, en mensen in de Nigerdelta die gerechtigheid eisen en een einde aan de giftige vervuiling te intimideren”, zegt Sanusi. 

De door de olielekkages getroffen gemeenschappen Ogale en Bille weigeren echter het zwijgen te worden opgelegd. Dit jaar hebben zij Shell voor het Britse Hooggerechtshof gedaagd om te eisen dat de oliegigant de olielekkages opruimt die hun levensonderhoud en gezondheid hebben verwoest en grote schade hebben aangebracht aan het lokale milieu. Hun zaak zal in maart 2027 worden behandeld. 

Alle ogen gericht op fossiele brandstoffen  

Vanwege de klimaattop in Brazilië zal de aandacht van de wereld zich richten op de verwoestende gevolgen van fossiele brandstoffen. Amnesty International roept staten op om zich te committeren aan een volledige, snelle, eerlijke uitfasering van fossiele brandstoffen en een rechtvaardige transitie naar duurzame energie voor iedereen.  

“Nu grote olielekkages nog steeds niet zijn opgeruimd, is het verhaal van de Ogoni 9 relevanter dan ooit. Hun strijd gaat door en hun nagedachtenis zal nooit worden vergeten, net als de benarde situatie van vele andere activisten die zich blijven inzetten voor het milieu”, zegt Sanusi.  

“Nu we herdenken dat deze executies 30 jaar geleden plaatsvonden, hopen we dat lokale gemeenschappen in Nigeria de ruimte en tijd krijgen om herdenkingsbijeenkomsten voor de Ogoni 9 te houden zonder door de autoriteiten geïntimideerd te worden.” 

Oproep Amnesty International 

Amnesty International roept Shell op om betekenisvol overleg te voeren met de getroffen gemeenschappen over de plannen om zijn activiteiten te staken. Ongeacht een eventuele stopzetting van de activiteiten en als onderdeel van dit overleg moet Shell ook een volledig plan voor herstel voorstellen, met details over alle voltooide en lopende schoonmaakacties, en een adequate compensatie voor de ernstige en aanhoudende schade die de getroffen gemeenschappen hebben geleden als gevolg van de activiteiten van Shell in de Nigerdelta. Al deze plannen en processen moeten in overeenstemming zijn met de internationale mensenrechtenwetgeving en -normen. 

De Ogoni 9 

De Ogoni 9, onder leiding van milieuactivist en schrijver Ken Saro-Wiwa, bestond uit Barinem Kiobel, John Kpuinen, Baribor Bera, Felix Nuate, Paul Levula, Saturday Dobee, Nordu Eawo en Daniel Gbokoo. Ze werden op 10 november 1995 na een volslagen oneerlijk proces geëxecuteerd. De mannen werden ten onrechte beschuldigd van betrokkenheid bij moord, maar waren in feite voor de rechter gebracht omdat ze zich verzetten tegen de verwoestende gevolgen van de olieproductie door Shell in de Ogoniland-regio in de Nigerdelta. 

Amnesty International heeft talrijke rapporten gepubliceerd waarin de schadelijke gevolgen van de activiteiten van Shell voor de Nigeriaanse gemeenschappen zijn gedocumenteerd.