De doodstraf is springlevend in China
Stel je voor, je wordt voor drugssmokkel opgepakt in China en krijgt een gevangenisstraf van 15 jaar opgelegd. Je zegt onschuldig te zijn en gaat in beroep. Dan krijg je plots te horen dat de rechtbank je straf nog niet zwaar genoeg vindt. Het nieuwe vonnis: doodstraf. Dit overkwam de Canadees Robert Schellenberg begin dit jaar. Of stel, je bent een Chinese mensenrechtenadvocaat en je wordt uit het niets opgepakt, gevangengezet, zonder contact met je vrouw en kind, en na drie jaar zonder proces hoor je dat je nog eens 4,5 jaar moet zitten wegens het zogenaamd ‘ondermijnen van de staat’. Zo verging het deze week Wang Quanzhang. Een ding is duidelijk: in China kun je niet rekenen op een eerlijke rechtszaak.
Hieronder lees je de vijf meest opvallende kenmerken van het Chinese rechtssysteem.
- Extreme straffen
In China krijg je al snel een heel zware straf opgelegd, waaronder levenslang of de doodstraf. Dat geldt zelfs voor niet-gewelddadige misdrijven, zoals drugssmokkel en corruptie. Zo werd Wu Zongxi uit Hongkong eind 2015 ter dood veroordeeld vanwege drugssmokkel – hij wacht op de voltrekking in de dodencel.
Mensenrechtenactivisten, zoals advocaat Wang Quanzhang of andere critici, worden vaak veroordeeld wegens zogenaamde staatsondermijning of spionage. Zo moest de inmiddels overleden activist en Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo maar liefst 11 jaar gevangenzitten wegens het ‘aanzetten tot omverwerping van de staat’. Hij was medeopsteller van een pamflet over democratisering van China. Ilham Tohti, een voormalige professor Economie, werd veroordeeld tot levenslang wegens ‘separatisme’ om dit omdat hij zich uitsprak voor gelijke rechten voor Oeigoeren, een voornamelijk islamitische minderheid in China.
- China #1 uitvoerder doodstraf
Jaarlijks worden er volgens schattingen van Amnesty International en andere internationale waarnemers duizenden mensen door een vuurpeloton of een dodelijke injectie geëxecuteerd in China. Dit is méér dan in alle andere landen ter wereld samen. Exacte cijfers rondom de doodstraf in China ontbreken, helaas. Die beschouwen de Chinese autoriteiten als ‘staatsgeheim’, en weigeren ze publiek te maken.
- Rechtszaken rammelen aan alle kanten
Rechtszaken vinden in China vaak in het geheim plaats, en bewijsmateriaal is vaak ontoereikend en onbetrouwbaar. Rechters zijn niet onafhankelijk, en moeten net als alle andere staatsambtenaren gehoorzamen aan de wil van de Communistische Partij.
Schellenbergs gevangenisstraf werd na zijn hoger beroep omgezet in de doodstraf. Zijn advocaat meldde dat er geen nieuw bewijsmateriaal werd aangevoerd.
- Keiharde omstandigheden in de gevangenis
Intimidatie, mishandeling en eenzame opsluiting komen veel voor in Chinese gevangenissen.
De in 2015 ter dood veroordeelde Wu Zongxi zat al sinds november 2014 vast, en zijn familieleden mochten hem niet bezoeken. Hij beweert dat hij gedwongen werd schuld te bekennen. Zijn advocaat leverde naar verluidt ook bewijsmateriaal hiertoe, maar dit werd niet beschouwd als een ‘verzachtende omstandigheid’ door de Chinese rechters die zijn zaak behandelden. Nadat Ilham Tohti werd opgepakt en in detentie werd geplaatst in afwachting van zijn proces, kreeg hij twee keer 10 dagen geen eten, en werden zijn voeten meer dan 20 dagen vastgeketend.
- Familieleden worden ook gestraft
De Chinese autoriteiten pakken niet alleen de beschuldigde hard aan, maar vaak ook familieleden of andere geliefden. Zij zitten lang in onzekerheid over het lot van hun dierbare, mogen dikwijls (bijna) geen contact opnemen of worden zelf lastiggevallen.
Vanaf het moment dat Wang gearresteerd werd, bleven de Chinese autoriteiten zijn familie voortdurend lastigvallen. Zijn zoon werd inschrijving ontzegd voor een basisschool in Beijing, en zijn vrouw werd haar huurhuis uitgezet en constant gevolgd door de autoriteiten. Zijn familie kon lange tijd geen contact met hem opnemen, en weet pas sinds kort dat hij überhaupt nog leeft. Toen zijn vrouw zijn proces wilde bijwonen, werd ze tegengehouden door de Chinese autoriteiten.
Liu Xiaobo’s vrouw, Liu Xia, mocht haar huis niet verlaten en geen contact hebben met de buitenwereld nadat haar man was opgepakt. Zelfs na zijn dood in 2017 bleef ze onder huisarrest staan, totdat ze naar Duitsland mocht reizen.
Amnesty’s oproep
Amnesty International blijft aandringen op een eerlijk rechtssysteem en de afschaffing van de doodstraf in China. Laat ook jouw stem horen! Roep de Chinese autoriteiten op om af te zien van de doodstraf voor Robert Schellenberg.
