Colombia: zorgwekkende getuigenissen van verdwijningen en seksueel geweld tegen demonstranten

Ondanks groeiende nationale en internationale verontwaardiging gaat het politiegeweld tegen voornamelijk vreedzame demonstranten in verschillende Colombiaanse steden gewoon door. Amnesty International roept op tot onderzoek en vervolging van misdaden volgens internationaal recht.

De Colombiaanse veiligheidstroepen blijven disproportioneel geweld inzetten tegen demonstranten en er zijn alarmerende berichten over seksueel geweld en verdwijningen. Amnesty International veroordeelde eerder al verschillende geweldsincidenten. Bovendien maakt de organisatie zich grote zorgen over geweld specifiek gericht tegen inheemse groepen.

Demonstraties

Sinds 28 april is Colombia in de ban van grootschalige demonstraties tegen een voorgenomen belastinghervorming. ‘De Colombiaanse autoriteiten moeten het recht op vreedzame samenkomst garanderen en de demonstraties niet stigmatiseren of onderdrukken’, zegt Erika Guevara-Rosas van Amnesty International. ‘Het waarborgen van het recht op leven van vreedzame demonstranten en hun veiligheid moeten centraal staan in de reactie van de autoriteiten, in overeenstemming met internationale standaarden voor mensenrechten.’

De non-gouvernementele organisaties Temblores en Indepaz berichtten op 9 mei over de gewelddadige dood van 47 mensen, 1876 incidenten van geweldsmisbruik door veiligheidstroepen, 28 mensen die oogletsel opliepen, 278 slachtoffers van fysiek geweld en 963 arbitraire arrestaties van demonstranten. Ook werd er melding gemaakt van ten minste elf slachtoffers van seksueel geweld door veiligheidstroepen. De nationale ombudsman van Colombia meldde dat 87 mensen als vermist zijn opgegeven tijdens de demonstraties, maar dit cijfer kan nog oplopen.

Seksueel geweld

Verschillende meldingen van seksueel geweld door veiligheidstroepen komen naar buiten. Zo bericht een vrouw op sociale media tijdens de demonstratie in Cali op 30 april te zijn misbruikt door een agent van de ESMAD-veiligheidstroepen, Colombia’s ME. Tijdens een confrontatie waarbij traangas werd ingezet, werd zij apart genomen, ondanks dat zij haar handen omhoog hield als teken van medewerking. Een agent zou haar hebben aangerand voor het oog van zijn collega’s.

‘Wij delen de woede van iedereen die slachtoffer is geworden van gendergerelateerd geweld tijdens deze demonstraties in Colombia’, zegt Erika Guevara-Rosas. ‘President Iván Duque, als opperbevelhebber van de veiligheidstroepen, moet zich hierover uitspreken. Stilte laat een sluier achter van straffeloosheid en medeplichtigheid. We hebben verschillende klachten ontvangen over seksueel geweld door ESMAD-troepen; wij veroordelen ten zeerste elk gebruik van geweld tegen vrouwen als een vorm van straf.’

‘De Colombiaanse autoriteiten moeten alle beschuldigingen van mensenrechtenschendingen en misdaden volgens internationaal recht snel en onafhankelijk onderzoeken om de rechten van slachtoffers en getuigen te waarborgen. Straffeloosheid mag niet zegevieren in het licht van deze zware misdrijven.’

Geweld tegen inheemse bevolking

Amnesty International vraagt in het bijzonder aandacht voor het gewelddadige optreden tegen het inheemse Minga-collectief in Cali. Verschillende leden van de Regionale Inheemse Raad van Cauca (CRIC) raakten daarbij gewond. ‘Historisch gezien hebben inheemse groepen en Afro-Colombianen (afstammelingen van tot slaaf gemaakten) al onevenredig veel geleden onder de gevolgen van geweld, het voortslepende gewapende conflict en het gebrek aan bescherming door de staat’, zegt Erika Guevara-Rosas.

Naast de buitensporige repressie bestaat er in Colombia een constante stigmatisering van inheemse Colombianen en Afro-Colombianen, zeker als zij demonstreren. ‘De inheemse Minga vrezen voor het leven van hun mensen, ook van degenen die in het ziekenhuis zijn opgenomen’, zegt Erika Guevara-Rosas. ‘We doen een dringende oproep aan de regering van Iván Duque om de onderdrukking en de stigmatisering van demonstraties te stoppen en alle mensenrechten van de inheemse en Afro-afstammelingen die deelnemen aan de Nationale Staking te waarborgen en te beschermen.’

De meeste demonstraties verlopen vreedzaam. Maar er zijn ook meldingen van vernieling van publieke voorzieningen en privaat bezit, en van het versperren van openbare wegen. Toch mogen enkele incidenten van openbare geweldpleging nooit een reden zijn om alle demonstraties als gewelddadig te bestempelen, of ze met geweld te onderdrukken.

‘Terroristische’ motieven

Amnesty International maakt zich zorgen om regeringsautoriteiten die publiekelijk zeggen dat de demonstranten ‘terroristische’ motieven hebben en dat daarom excessief gebruik van geweld tegen de bevolking gerechtvaardigd is. Daarnaast is het alarmerend dat lokale autoriteiten andere burgers oproepen om de wapens op te nemen tegen demonstranten en zo paramilitaire strategieën lijken aan te moedigen.

Dit doet niet alleen geweld aan internationale mensenrechtenstandaarden, maar is ook een belediging naar alle slachtoffers van paramilitaire groepen in een land dat het langstlopende interne gewapende conflict heeft van het hele Amerikaanse continent. Het stigmatiseren van burgerprotesten genereert alleen maar onderdrukking en mensenrechtenschendingen, alsook een sfeer van wantrouwen in de autoriteiten die niet leidt tot een oprechte dialoog.

Wereldwijde petitie

Amnesty International ondertekende samen met 650 andere organisaties uit het maatschappelijk middenveld een wereldwijde petitie. Daarin roepen wij op tot een grondig onderzoek naar mensenrechtenschendingen tijdens het neerslaan van demonstraties en we roepen de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten op om toestemming te vragen aan de Colombiaanse autoriteiten voor een bezoek aan het land en voor de oprichting van een onafhankelijke orgaan van deskundigen die kunnen helpen bij het onderzoek en kunnen garanderen dat er gerechtigheid komt voor de slachtoffers.

De buitenproportionele inzet van geweld door de Colombiaanse veiligheidstroepen is door de jaren heen uitgebreid gedocumenteerd door Amnesty International in Colombia. De organisatie veroordeelde eerder martelpraktijken en excessief geweld tegen vreedzame demonstranten tijden protesten in november 2019 en september 2020.

Uitspraak Hooggerechtshof

Afgelopen september deed het Colombiaanse Hooggerechtshof een historische uitspraak waarbij de veiligheidstroepen werden opgeroepen om niet langer systematisch willekeurig en gewelddadig op te treden bij demonstraties. Dir gebeurde naar aanleiding van het gebruik van excessief geweld in november en december 2019. De Colombiaanse autoriteiten zijn verplicht om mensenrechten te respecteren, waaronder het recht op vreedzame vergadering en het recht op demonstratie die innig zijn verbonden met het recht op vrijheid van meningsuiting en politieke participatie. Het VN-Mensenrechtencomité stelt ook dat het niet respecteren en waarborgen van het recht op vreedzame vergadering vaak een indicatie is van onderdrukking.

Kom in actie

Wil je ook de Colombiaanse autoriteiten oproepen te stoppen met geweld tegen vreedzame demonstranten? Doe hier mee met onze actie.