Discriminatie

We hebben allemaal het recht om gelijk behandeld te worden, ongeacht onze etnische achtergrond, nationaliteit, sociale klasse, godsdienst, opvattingen, sekse, taal, seksuele oriëntatie, genderidentiteit, leeftijd, gezondheid of wat dan ook. Toch horen we maar al te vaak hartverscheurende verhalen over discriminatie. In tal van landen worden mensen onderdrukt, belanden in de gevangenis, worden gemarteld of krijgen zelfs de doodstraf.

Het probleem

Discriminatie zorgt voor ongelijkheid en uitsluiting van individuen en groepen. Het treft migranten, minderheden, vrouwen, leden van inheemse gemeenschappen en mensen met een beperking, een andere huidskleur, een ander geloof of een andere seksuele voorkeur. In tal van landen lijden zij omdat ze bijvoorbeeld geen toegang hebben tot goed onderwijs, minder kansen hebben op de arbeidsmarkt, onterecht worden onderdrukt, in de gevangenis komen, worden gemarteld of zelfs de doodstraf krijgen.

Vooroordelen over andere mensen, angst voor het onbekende of gevoelens van onveiligheid liggen ten grondslag aan elke vorm van discriminatie. Vooroordelen zijn een voedingsbodem voor bijvoorbeeld de groeiende vreemdelingenhaat.

Mensen worden soms direct gediscrimineerd. Ze worden tot misdadiger bestempeld alleen omdat ze homo of lesbienne zijn, zwart, vrouw, christen of moslim. Maar je huidskleur: die heb je en daar mag je trots op zijn. Dat je als meisje ter wereld kwam, dat is een feit. En je geloof is een persoonlijke keuze die niemand iets aangaat.

Anderen worden indirect gediscrimineerd en met speciale regels buitengesloten. Zo worden Roma-kinderen in Slowakije naar het bijzonder onderwijs gestuurd, omdat ze dom zouden zijn.

Wat doet Amnesty?

Wereldwijd

Amnesty vindt dat niemand gediscrimineerd mag worden. Daarom zetten we ons in om discriminerende wetten aan te passen en pleiten voor maatregelen die mensen moeten beschermen.

• We komen op voor de rechten van seksuele minderheden waar ook ter wereld. In bijna 80 landen is homoseksualiteit verboden en in sommige landen (onder meer in Iran, Nigeria en Saudi-Arabië) kun je er zelfs de doodstraf voor krijgen.
• We komen op voor de rechten van vrouwen, die in tal van landen als tweederangsburger moeten leven. Ze mogen niet autorijden (Saudi-Arabië) of ‘s nachts niet werken (China, Letland, Madagaskar). Hun stem is voor de rechtbank minder waard dan die van een man (Iran). Ze worden belemmerd als het gaat om hun recht om te trouwen, te scheiden of te hertrouwen (onder meer in Afghanistan, Maleisië, Niger en Sudan). En ze zijn wereldwijd het slachtoffer van huiselijk geweld, waar de autoriteiten niet tegen optreden.
• We komen op voor de rechten van etnische minderheden en inheemse volkeren in bijvoorbeeld Peru, Canada, Brazilië, India en China, of voor Roma-kinderen die in diverse Europese landen worden achtergesteld.
• We komen op voor mensen die vanwege hun geloof worden onderdrukt, gevangengezet of zelfs de doodstraf kunnen krijgen, zoals de Rohingya in Myanmar of sjiitische moslims, Ahmadi-moslims, christenen en atheïsten in Indonesië.
• We komen op voor mensen die om een andere reden worden achtergesteld of bedreigd, zoals mensen met albinisme in Malawi, die hun leven niet zeker zijn.

Nederland

In Nederland richten we ons onder meer op het tegengaan van etnisch profileren.

• Al een aantal jaar wijst Amnesty de regering en de Tweede Kamer in brieven, rapporten en gesprekken op signalen over etnisch profileren in Nederland. In de aanloop naar de beoordeling van Nederland door de VN-Mensenrechtenraad, uitte Amnesty haar zorg over een aantal problemen, waaronder vreemdelingendetentie, etnisch profileren en strafbaarstelling van illegaal verblijf.
• Amnesty heeft informatie- en lesmateriaal ontwikkeld om jongeren te informeren over hun rechten en plichten wanneer de politie hen op straat controleert.

Nederland: discriminatie van etnische minderheden

Artikel 1 van de Nederlandse Grondwet verbiedt discriminatie: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld’. Dit artikel is uitgewerkt in verschillende wetten en regels, waarin onder meer is vastgelegd wat verboden is. Een schoolbestuur dat een leraar weigert die homoseksueel is, een sportschool die een vrouw niet toelaat om te trainen met een hoofddoek om, een stagebedrijf dat aangeeft geen Marokkaans-Nederlandse stagiairs aan te nemen: drie voorbeelden van verboden discriminatie.

Etnisch profileren bij wetshandhaving

Een vorm van discriminatie is etnisch profileren. Wetshandhavers verdenken etnische minderheden eerder van criminaliteit. Dit leidt ertoe dat politieagenten bijvoorbeeld Marokkaanse en Caraïbische Nederlanders vaker controleren dan ‘witte’ Nederlanders. Etnisch profileren kwam groot in het nieuws door de controle van rapper Typhoon, die aldus een politiewoordvoerder werd staande gehouden vanwege ‘de combinatie van de leeftijd, de dure auto en de huidkleur’.

Etnisch profileren is een vorm van discriminatie waarbij wetshandhavers beslissen om iemand te stoppen, controleren, fouilleren of aan te houden alleen of mede vanwege zijn huidkleur of (vermeende) afkomst – terwijl er geen signalement van een verdachte is. Dit is in strijd met de mensenrechten.

Schadelijke vorm van discriminatie

De politie, de Koninklijke Marechaussee en andere wetshandhavers hebben ruime bevoegdheden voor identiteits- en verkeerscontroles of voor het preventief fouilleren van mensen die geen verdachte zijn. Ook is er weinig toezicht op de uitvoering van deze controles. Dit werkt etnisch profileren in de hand. Sommige agenten denken dat etnisch profileren effectief is bij criminaliteitsbestrijding. Het is echter niet bewezen dat het een effectieve manier is om criminaliteit aan te pakken. Wel is aangetoond dat discriminatie schadelijk is voor het welbevinden van etnische minderheden. Vergelijk het met een speldenprik. Eén prikje doet geen pijn, maar als je vaker op dezelfde plek geprikt wordt, gaat het wel zeer doen. Etnisch profileren tast ook het vertrouwen in de politie aan.

Wat doet Amnesty tegen etnisch profileren

We doen onder meer onderzoek naar etnisch profileren en vragen aandacht voor onze zorgen en aanbevelingen via de media en door politieke lobby. Ook zijn we in gesprek met de politie over beleidswijzigingen, zoals het invoeren van stopformulieren en betere instructies voor eerlijke en effectieve politiecontroles. Samen met andere organisaties en individuele burgers hebben we een rechtszaak aangespannen. We vragen de rechter om etnisch profileren bij grenscontroles door de Koninklijke Marechaussee te verbieden. En we stimuleren het maatschappelijk debat over etnisch profileren en verzorgen lessen over dit onderwerp op het mbo.

Het kabinet en de politie onderkennen het probleem van etnisch profileren en hebben maatregelen aangekondigd, die deels al ingevoerd zijn. Dit beleid richt zich met name op training en bewustwording van agenten, diversiteit in de politieorganisatie en een betere klachtenbehandeling. Amnesty beschouwt deze maatregelen als een stap in de goede richting, maar is kritisch over het tempo waarmee de maatregelen worden uitgevoerd.

Kijk voor meer informatie op www.amnesty.nl/etnischprofileren

China: discriminatie van Oeigoeren

Oeigoeren, Kazakken en andere voornamelijk islamitische minderheidsgroepen in de Chinese regio Xinjiang worden massaal opgesloten in ‘heropvoedingskampen’. Daar worden ze geïndoctrineerd en mishandeld. De meeste familieleden weten niet waar hun opgesloten geliefden zijn en zijn te bang om zich hierover uit te spreken.

Onderdrukking

In Xinjiang worden etnische minderheidsgroepen zoals de Oeigoeren zwaar onderdrukt. Het openlijk of privé uitdrukking geven aan hun religie of cultuur – zoals het dragen van een ‘abnormale’ baard, hoofddoek of sluier, bidden, vasten, alcoholonthouding – of het bezitten van boeken of artikelen over de islam of de Oeigoerse cultuur kan als ‘extremistisch’ worden beschouwd, en kan aanleiding zijn voor opsluiting in een heropvoedingskamp. De vele veiligheidscontroles behoren inmiddels tot het dagelijks leven van inwoners van Xinjiang. Mobiele telefoons worden onderzocht, en het doen en laten van mensen wordt overal gecontroleerd door middel van camera’s met gezichtsherkenningssoftware.

Zware straffen

De circa 1 miljoen mensen die vastzitten in de heropvoedingskampen zijn daar zonder rechtszaak opgesloten. Ze mogen ook geen advocaat inschakelen om hun gevangenschap aan te vechten. Ze zitten vaak maanden vast, zonder te weten wanneer ze voldoende ‘getransformeerd’ zijn. Gedetineerden die weerstand bieden of te weinig ‘vooruitgang’ boeken worden gestraft, onder andere door onthouding van voedsel, eenzame opsluiting of een pak slaag. Er zijn berichten dat er in de kampen doden vallen, onder meer doordat gevangenen zelfmoord plegen omdat ze de wrede behandeling niet aankunnen.

De autoriteiten rechtvaardigen de extreme maatregelen door te zeggen dat die nodig zijn om religieus ‘extremisme’ en ‘terroristische activiteiten’ te voorkomen om zo de ‘etnische eendracht’ en de nationale veiligheid te kunnen garanderen.

Wat doet Amnesty

We voeren schrijfacties tegen heropvoedingskampen en lobbyen bij Kamerleden en minister van Buitenlandse Zaken Blok om de situatie in Xinjiang te bespreken in bilaterale, EU- en VN-fora.

Ook houden we publieksevenementen over onder meer de onderdrukking van etnische minderheden in Xinjiang. We werken vaak nauw samen met andere Nederlandse organisaties die werken voor meer respect voor mensenrechten in China, en organiseerden een activismeworkshop voor Oeigoeren in Nederland.

Saudi-Arabië: discriminatie van vrouwen

Vrouwen en meisjes krijgen in Saudi-Arabië nog altijd te maken met diepgewortelde discriminatie. Ze zijn wettelijk ondergeschikt aan de man, onder meer als het gaat om huwelijk, echtscheiding, zeggenschap over kinderen en erfenissen. Het systeem van voogdijschap zorgt ervoor dat een vrouw over veel zaken niet zelf mag beslissen. Dat moet een mannelijk familielid doen. Dit kan de vader, broer, echtgenoot of zoon zijn.

Kleine hervormingen

De in juni 2017 aangetreden kroonprins Mohammad bin Salman voerde enkele hervormingen voor vrouwen door. Sinds 2018 mogen vrouwen in drie stadions een voetbalwedstrijd bijwonen, sinds 24 juni 2018 mogen zij autorijden en eind mei 2019 werd een wet aangenomen tegen seksuele intimidatie. In 2019 werd ook besloten dat vrouwen zonder toestemming van hun mannelijke voogd een paspoort mogen aanvragen, mogen werken en hun baby mogen aangeven bij de burgerlijke stand. Ook mogen ze zonder begeleiding van een man naar het buitenland reizen. En mannen en vrouwen die geen familie van elkaar zijn, hoeven niet langer gebruik te maken van aparte ingangen. In 2020 werd aangekondigd dat er plannen zijn voor een voetbalcompetitie voor vrouwen.

Druppel op een gloeiende plaat

Veel Saudische vrouwen zijn blij met de veranderingen. Toch blijven de hervormingen oppervlakkig, want het systeem van voogdijschap blijft bestaan. Vrouwen hebben bijvoorbeeld nog steeds toestemming nodig als ze op zichzelf willen gaan wonen. En ze hebben ook nog steeds toestemming nodig van hun voogd om te mogen trouwen. Bovendien worden sinds de hervormingen juist meer mensen opgepakt die kritiek durven te uiten. Activisten die actievoerden voor meer rechten voor vrouwen zitten nu achter de tralies of zijn in afwachting van hun proces. Zo werden zeker tien activisten die streden tegen het rijverbod opgepakt vlak voordat het verbod werd opgeheven. Onder de gevangenen bevindt zich Loujain al-Hathloul, een prominent voorvechter van gelijke rechten voor vrouwen. Volgens haar familie is zij in detentie gemarteld.

Wat doet Amnesty

Amnesty heeft contact met Saudische mensenrechtenverdedigers in het buitenland die daar hun werk willen voortzetten. We helpen hen met het versterken van hun netwerk. Ook bieden we trainingen over hoe ze in Europa voor de mensenrechten kunnen opkomen. En we faciliteren contact tussen Saudische mensenrechtenverdedigers en de Europese Unie en overheden van EU-lidstaten.

In Saudi-Arabië zelf werken we aan meer steun voor mensenrechtenverdedigers onder de bevolking. We proberen hun reputatie te verbeteren door tegenwicht te bieden aan smaadcampagnes in de staatsmedia. Dat doen we bijvoorbeeld met de verspreiding van animatiefilmpjes en de productie van een podcast over het belang van mensenrechten.

Rusland: discriminatie van lhbti’ers

Het zijn schokkende feiten: in 72 landen is homoseksualiteit strafbaar, in ten minste zeven landen kun je er zelfs voor ter dood veroordeeld worden, en in slechts negen landen zijn LHBTI-rechten opgenomen in de grondwet.*

Rusland is een van de landen waar het met de rechten van lesbiennes, homo- en biseksuelen, transgenders en intersekse personen slecht gesteld is. Publiekelijk spreken over homoseksualiteit of er voorlichting over geven aan minderjarigen is er sinds 2013 verboden. Dat jaar werd in sneltreinvaart de wet tegen ‘homopropaganda’ door het Russische parlement geloodst. De wet stelt de verspreiding van informatie onder minderjarigen over ‘de sociale gelijkwaardigheid van traditionele en niet-traditionele seksuele relaties’ – lees homoseksualiteit – strafbaar. Lhbti’ers durven hun partner niet in het openbaar een zoen te geven en lhbti-organisaties krijgen meestal geen toestemming om voor hun rechten te demonstreren.

Hoge boetes

Lhbti-organisaties en mensenrechtenverdedigers worden tegengewerkt en soms worden activisten opgepakt. Mede als gevolg van de ‘homopropagandawet’ is homoseksualiteit steeds minder geaccepteerd waardoor ook het geweld tegen lhbti’ers is toegenomen. Daarnaast kunnen de boetes voor overtreding van de wet flink oplopen. Burgers riskeren een boete van zo’n 80 euro. Overheidspersoneel kan een boete krijgen tot 800 euro. Op publicaties over homoseksualiteit via media of internet staan hogere boetes: tussen de 900 en 1.900 euro voor burgers en het dubbele daarvan voor overheidsfunctionarissen. Organisaties die zich via de media positief uitlaten over homoseksualiteit riskeren een boete van ruim 16.000 euro en een sluiting voor 90 dagen.

Yulia Tsvetkova vervolgd

De Russische Yulia Tsvetkova heeft sinds november 2019 huisarrest vanwege het ‘maken en verspreiden van pornografische materialen’. Tsvetkova, die opkomt voor de rechten van vrouwen en lhbti’ers, had op sociale media tekeningen geplaatst van vrouwen. Bij sommige waren ook geslachtsdelen te zien. Ze kan tot 6 jaar gevangenisstraf krijgen.

In december 2019 werd Tsvetkova schuldig bevonden aan het overtreden van de homopropagandawet omdat ze twee lhbti-websites beheerde. Op de websites was aangegeven dat deze bedoeld zijn voor mensen boven de 18, zoals de wet voorschrijft. Toch kreeg ze een boete van 700 euro. Januari 2020 werd opnieuw een zaak tegen Tsvetkova geopend, en weer vanwege ‘homopropaganda’. Ze kan een boete krijgen voor een tekening van een stel vrouwen en een stel mannen met kinderen. Die had ze online gezet met de titel ‘Het gezin is waar liefde is. Steun lhbtzinnen!’.

Heksenjacht in Tsjetsjenië

Het grootste gevaar lopen lhbti’ers in de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië. Daar wordt het bestaan van homoseksualiteit ontkend en is de afgelopen jaren extreem geweld gebruikt tegen lhbti’ers of mensen van wie wordt aangenomen dat ze dat zijn. In 2016 begonnen de autoriteiten een ware heksenjacht. Tientallen homomannen werden ontvoerd, illegaal vastgehouden en gemarteld. Ten minste twee mensen kwamen hierbij om. In december 2018 publiceerde de OVSE een rapport waarin het Rusland ervan beschuldigde Tsjetsjeense autoriteiten uit de wind te houden. Ondanks vele verzoeken van onder meer de OVSE en de EU weigeren de Russische autoriteiten tot nu toe een onderzoek in te stellen naar deze misdaden. Nog niemand is verantwoordelijk gehouden. In 2019 verschenen berichten over een nieuwe golf geweld.

Met steun van andere organisaties wist het Russische LGBT-Network  honderden slachtoffers in veiligheid te brengen. Vanwege zijn werk ontving het hoofd van het netwerk, Igor Kochetkov, begin 2019 een video waarin hij met de dood werd bedreigd. Dat gebeurde nadat hij een klacht had ingediend bij het Russische Onderzoekscomité en een onderzoek verzocht naar de ontvoering, arrestatie en marteling van veertien leden van de lhbti-gemeenschap in Tsjetsjenië.

Nederland biedt bedreigde lhbti-activiste asiel

De Russische Anna Dvornichenko uit Rostov aan de Don werd in de zomer van 2019 twee keer aangevallen. De eerste keer werd ze belaagd met pepperspray, de tweede keer met een rookbom. De lhbti-activiste deed hiervan aangifte, maar de autoriteiten weigerden haar aanklacht te onderzoeken en dreigden Dvornichenko zelfs te vervolgen omdat ze opkomt voor lhbti-rechten. Toen ze werd beschuldigd van extremisme en het maken van ‘homopropaganda’ voor minderjarigen besloot Dvornichenko naar Nederland te vluchten, waar ze na tien dagen asiel kreeg.

Wat doet Amnesty

Amnesty roept de Russische autoriteiten op de homofobe wetgeving in te trekken, om een einde te maken aan discriminatie van lhbti’ers en het recht op vrije meningsuiting te respecteren. Ook roepen we op om een onderzoek in te stellen naar geweld tegen lhbti’ers. In individuele gevallen komen we in actie wanneer lhbti’ers worden gediscrimineerd, vervolgd, geïntimideerd of worden bedreigd. Ook staan we gevluchte lhbti’ers bij als dat nodig is. Amnesty steunt initiatieven van partnerorganisaties. Ook droegen we bij aan resoluties en verklaringen van de Europese Unie, het Europees parlement, de Raad van Europa, de OVSE en van de Verenigde Naties. Daarin worden de Russische autoriteiten opgeroepen een einde te maken aan discriminatie en onderzoeken in te stellen na geweld tegen lhbti’ers.

*Cijfers uit 2019 voor de 193 landen die lid zijn van de Verenigde Naties. Dat zijn nagenoeg alle landen ter wereld. Bron: International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association ILGA

Qatar: discriminatie van arbeidsmigranten

Sinds in 2010 bekend werd dat Qatar het Wereldkampioenschap Voetbal in 2022 mag organiseren, is het aantal arbeidsmigranten er met een miljoen gestegen. Daardoor wonen er nu een kleine twee miljoen arbeidsmigranten, dat is 80 procent van de gehele bevolking. De meeste migranten werken in de bouw, in de dienstverlening of als huishoudelijke hulp.

De arbeidsmigranten wonen vaak onder slechte omstandigheden, worden slecht betaald en moeten soms maandenlang op hun loon wachten. Vrouwelijke arbeidsmigranten lopen ook nog het gevaar slachtoffer te worden van geweld en seksueel misbruik.

Uitbuiting door het kafala-systeem

Hoewel de Golfstaat een aantal belangrijke stappen heeft gezet tegen uitbuiting van arbeidsmigranten zijn er helaas nog veel voorbeelden van bedroevende arbeidsomstandigheden. In Qatar wordt het zogeheten kafala-systeem gehanteerd. Dit systeem vereist van buitenlandse arbeidskrachten dat zij een lokale sponsor hebben – de kafeel – die zorgt voor het visum en de verblijfsvergunning en toeziet op het verblijf. Dat geeft de werkgever veel macht.

Bij onenigheid over loon, huisvesting, arbeidsomstandigheden en andere werkgerelateerde zaken, kan de kafeel besluiten zich als sponsor terug te trekken. In dat geval vervallen alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant.

Arbeidsmigranten die van baan willen veranderen, hebben een certificaat van geen bezwaar van hun werkgever nodig. Vaak weigert de werkgever zo’n certificaat af te geven en worden de arbeiders gedwongen bij hun baas te blijven werken tot hun contract is afgelopen. Vertrekt de arbeidsmigrant zonder toestemming, dan kan hij gearresteerd en uitgezet worden.

Huishoudelijke hulpen

Uit onderzoek van Amnesty blijkt dat huishoudelijke hulpen – voor het merendeel vrouwen – vaak heel lange dagen maken, geen vrije dagen krijgen, sterk beperkt worden in hun bewegingsvrijheid en geregeld slachtoffer worden van fysiek en seksueel misbruik. In sommige gevallen is zelfs sprake van moderne slavernij. Omdat de werkgever vaak hun telefoon en paspoort inneemt, kunnen de hulpen geen kant op. Ze hebben de toestemming van hun werkgever nodig als ze het land willen verlaten.

Kleine hervormingen zijn niet genoeg

Lange tijd konden arbeidsmigranten niet zonder toestemming van de werkgever Qatar verlaten. Die beperking is vervallen, maar geldt nog altijd voor huishoudelijke hulpen. De autoriteiten hebben in de loop der jaren kleine hervormingen doorgevoerd. In 2017 kwam er een wet die huishoudelijke hulpen enige bescherming biedt door het maximum aantal werkuren en vakantiedagen vast te leggen, maar door problemen met de handhaving van de wet en door reisrestricties is het voor de vrouwen moeilijk om aan uitbuitende werkgevers te ontsnappen.

Ook is er een minimumloon ingesteld van 200 dollar per maand, wat overigens nog steeds weinig is. Bij onenigheid met de werkgever kan de arbeidsmigrant nu een klacht indienen bij een geschillencommissie. Maar deze commissie kan het werk niet aan, er zijn simpelweg teveel klachten. Ook introduceerde Qatar in 2018 een steun- en verzekeringsfonds om gederfde inkomsten van arbeiders te compenseren. Het fonds heeft echter geen geld.

Wat doet Amnesty

Amnesty heeft de ontwikkeling gesteund van de ‘VN-richtlijnen voor mensenrechten ten behoeve van ondernemingen’. Die worden ook wel aangeduid als de ‘Ruggie Principles’, naar de opsteller John Ruggie. Die richtlijnen bevestigen vooral bestaande internationale normen: dwangarbeid, slavernij en uitbuiting van kinderen zijn verboden, werknemers moeten in veilige en gezonde omstandigheden werken, werknemers hebben recht op collectieve onderhandeling, werknemers hebben recht op eerlijke en rechtvaardige beloning, gevangenisarbeid mag alleen worden benut als ze in overeenstemming is met internationaal recht en kinderen onder de vijftien mogen alleen voor licht werk worden ingezet.

Amnesty roept gastlanden, organisatoren en bedrijven van een groot sportevenement op om ervoor te zorgen dat de mensenrechten niet worden geschonden in de context van het evenement.

De autoriteiten van Qatar hebben nieuwe hervormingen aangekondigd om de rechten van arbeidsmigranten beter te beschermen. Het valt wel nog te bezien in hoeverre die werkelijk worden doorgevoerd.

Malawi: discriminatie van mensen met albinisme

Mensen met albinisme hebben in heel wat landen te maken met diepgewortelde discriminatie. Als gevolg hiervan hebben ze niet dezelfde mogelijkheden voor onderwijs en gezondheidszorg als anderen. Deze ongelijke behandeling wordt gevoed door bijgeloof en onjuiste informatie. Veel mensen geloven dat albinisme besmettelijk is. Ze denken dat de botten van mensen met albinisme goud bevatten. Anderen geloven dat albinisme wordt veroorzaakt door ontrouw, of dat het een straf van de goden is.

Malawi is een arm Afrikaans land, waar een groot deel van de plattelandsbevolking weinig onderwijs heeft gehad. Er leven tussen de 7 en 10 duizend mensen met albinisme. Veel mensen weten niet precies wat albinisme is. Ze denken dat mensen met albinisme geesten zijn, of een vloek van hun voorouders. ‘Buren en familie dachten dat mijn moeder een affaire met een witte priester had gehad’, vertelde een vrouw.

Lichaamsdelen fortuin waard

Omdat gedacht wordt dat lichaamsdelen van mensen met albinisme een fortuin waard zijn, lopen zij een groot risico om te worden vermoord. Sinds 2014 zijn volgens officiële cijfers meer dan 160 mensen ontvoerd of verminkt van wie 22 mensen werden vermoord. Het werkelijke aantal ligt vermoedelijk een stuk hoger. Lichaamsdelen worden verkocht aan traditionele genezers om te worden gebruikt in drankjes die geluk en rijkdom zouden brengen.

Door straffeloosheid blijft discriminatie voortduren

De politie in Malawi heeft niet de vaardigheden en middelen om de misdrijven grondig te onderzoeken. Daarnaast vreest Amnesty dat sommige agenten dezelfde vooroordelen tegen mensen met albinisme hebben als de lokale bevolking en daarom de misdrijven niet aanpakken.

Strafzaken tegen verdachten van geweld tegen mensen met albinisme lopen vaak veel vertraging op. Gebrek aan geld en aan goed opgeleid personeel vormen de belangrijkste obstakels voor een vlotte afhandeling van misdrijven tegen mensen met albinisme. De meeste aanklagers zijn politieagenten die geen juridische opleiding hebben gevolgd.

Voor de verkiezingen in mei 2019 demonstreerden mensen met albinisme drie dagen lang om bescherming van de autoriteiten af te dwingen. Ook eisten ze dat er onderzoek wordt ingesteld naar het verhandelen van menselijke lichaamsdelen.

Wat doet Amnesty

Amnesty roept de autoriteiten van Malawi op het juridische systeem te herzien zodat mensen met albinisme beter beschermd kunnen worden.

Amnesty voerde tijdens de wereldwijde schrijfactie Write for Rights actie voor Annie Alfred uit Malawi en haar lotgenoten. Meer dan een half miljoen mensen schreven bieven en kaarten om op te roepen voor bescherming van mensen met albinisme. Inmiddels heeft de regering van Malawi afspraken gemaakt om misdaden tegen mensen met albinisme beter te onderzoeken en strenger te bestraffen. De organisatie voor mensen met albinisme (APAM) liet weten: ‘De morele steun van Amnesty heeft ons geholpen om vertrouwen te krijgen in onze strijd. De materialen van Write for Rights hebben geholpen om de levens te verbeteren van de slachtoffers en hun families.’

Ook deelt politie alarmapparaatjes uit. Het geluid dat het alarm maakt als het wordt geactiveerd, waarschuwt anderen die te hulp kunnen schieten als iemand met albinisme in gevaar is.

Ook werden in 2019 vier mensen veroordeeld vanwege de moord op mensen met albinisme. Ze kregen de doodstraf, een straf waar Amnesty onder alle omstandigheden tegen is. Omdat Malawi een moratorium op de doodstraf heeft ingesteld, is de kans klein dat het vonnis wordt voltrokken.

Hoe algoritmes kunnen discrimineren

Een algoritme is een recept om een wiskundig of informaticaprobleem op te lossen.  Een soort rekenregels dus. Algoritmes en big data zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ze zitten in de navigatie-app in de auto, in medische apparaten, videospelletjes, je slimme energiemeter en ga zo maar door.

Algoritmes kunnen snel veel gegevens analyseren en patronen daarin herkennen. Maar er kleven ook gevaren aan die technologie: de systemen zijn niet transparant, slecht controleerbaar, en het belangrijkst: er zijn veel gegevens nodig waardoor er vaak surveillance wordt gebruikt, en er is een groot risico op fouten en discriminatie.

Discriminatie

De Nederlandse politie wil graag misdrijven voorkomen door met algoritmes te proberen toekomstige misdrijven te voorspellen. Daarvoor zet ze algoritmische modellen in om het risico op een misdrijf in te schatten. Dat wordt predictive policing genoemd.

Vaak wordt gezegd dat de gegevensverwerking van de politie met algoritmes ‘objectief’ en ‘neutraal’ is. Maar dat klopt niet: de gegevens worden door mensen verzameld en software wordt door mensen gemaakt. Die mensen kunnen van vooroordelen uitgaan en dus kunnen de conclusies ook bevooroordeeld zijn en tot discriminatie leiden.

Uit onderzoek van Amnesty International blijkt dat de Nederlandse politie in de stad Roermond massasurveillance gebruikte. In het populaire outlet-centrum in Roermond worden net als in alle winkelcentra geregeld zakken gerold en winkeldiefstallen gepleegd. De politie wil dieven afschrikken voordat zij het outletcentrum bereiken. Hierbij richt de politie zich alleen op Oost-Europeanen en dan met name op Roma. Daarvoor verzamelen ze enorm veel gegevens. Zij gebruiken sensoren en camera’s die de nummerplaten, het merk, model en de kleur, en de routes van een groot deel van de auto’s in Roermond vastleggen. Ook wil de politie proberen om met hartslag-sensoren en weegplaten geautomatiseerd het aantal inzittenden in een auto vaststellen.

Al die verzamelde gegevens worden in een algoritmisch model geautomatiseerd verwerkt en er worden punten toegekend. Komt de auto uit Duitsland: 10 punten. Rijdt hij naar de outlet: 10 punten. Heeft het een Roemeens kenteken, nog eens 10 punten. Zitten er meerdere mensen in: weer 10 punten. Bij een bepaalde score kan de politie besluiten de auto te controleren. De resultaten zijn echter discriminerend, vooral voor mensen uit Oost-Europese landen. Het project probeert namelijk mensen uit Oost-Europa uit de grote hoeveelheid data te filteren, en deze mensen worden vervolgens vaker gecontroleerd.

In deze video leggen we uit hoe algoritmes kunnen discrimineren. Lees meer over kunstmatige intelligentie en mensenrechten in ons dossier.

Amnesty’s oproep

We roepen regeringen op de volgende maatregelen tegen discriminatie te nemen.

• Schaf discriminerende wetten af en laat iedereen vrij die op basis van deze wetten gevangenzit.
• Bescherm iedereen tegen geweld.
• Maak nieuwe wetten en pak de bron van discriminatie aan.
• Geef het goede voorbeeld: gebruik en misbruik geen discriminerende opvattingen over mensen voor politieke doeleinden.

Amnesty strijdt tegen discriminatie

Steun ons werk. Word lid.