De Taliban grijpen de macht in Afghanistan
Wat is hiervan de achtergrond?
Amnesty maakt zich grote zorgen over het lot van de Afghaanse bevolking nu de Taliban de macht hebben overgenomen. De beelden van wanhopige mensen die probeerden het vliegveld van Kabul te bereiken om aan de Taliban te ontkomen, gingen de hele wereld over. Er ontvouwt zich een humanitaire crisis in Afghanistan en de buurlanden, waar dagelijks duizenden Afghanen naartoe vluchten. ‘Buitenlandse regeringen moeten alle maatregelen nemen om een veilig vertrek uit Afghanistan te waarborgen voor iedereen die het risico loopt om een doelwit te worden van de Taliban’, zegt Agnès Callamard, Amnesty’s secretaris-generaal.
Amnesty’s oproep
Amnesty roept regeringen op om alle maatregelen te nemen om een veilig vertrek uit Afghanistan te waarborgen voor iedereen die het risico loopt om een doelwit te worden van de Taliban. De Nederlandse regering moet zijn belofte nakomen om alle Afghanen – en hun gezinnen – die voor én met Nederland hebben gewerkt zo snel mogelijk te evacueren. De steun moet zich ook uitstrekken tot vrouwelijke activisten, mensenrechtenverdedigers, maatschappelijke activisten, journalisten, academici en gemarginaliseerde groepen.
Lees hier Amnesty’s oproep aan de Europese Unie.
Pas Nederlands asielbeleid aan
Het Nederlandse asielbeleid moet zo snel mogelijk worden herzien. Afghaanse vluchtelingen moeten hier snel een veilig bestaan kunnen opbouwen, omdat in Afghanistan sprake is van mensenrechtenschendingen op grote schaal. Vrouwen en meisjes zijn dagelijks slachtoffer van discriminatie en onderdrukking. Ook lhbti’ers, bekeerlingen, oud-regeringsmedewerkers, journalisten, mensenrechtenverdedigers en (vermeende) afvalligen lopen gevaar. Daarnaast lijden 23 miljoen mensen honger. Afghaanse burgers verkeren al te lang in onzekerheid. In een brief aan staatssecretaris Van den Burg van 13 juni 2022 roepen Amnesty en andere organisaties op om snel met nieuw beleid te komen en de asielaanvragen van Afghaanse burgers te behandelen.
Tijdlijn
Sovjet-Unie valt Afghanistan binnen
In de nacht van 23 op 24 december 1979 viel het leger van de Sovjet-Unie het strategisch gelegen Afghanistan binnen. Doel was steun te bieden aan de communistische regering in haar strijd tegen de islamitische, fundamentalistische moedjahedien. De moedjahedien, die door de Amerikaanse CIA werden gesteund, wisten zich echter steeds beter tegen de Russische soldaten te weren. De strijd tegen de moedjahedien kostte honderdduizenden burgers het leven. Toen de Sovjets zich in 1989 na 9 jaar terugtrokken, lieten ze het land in chaos achter.
Moedjahedien, Al-Qaida en de Taliban
Na het vertrek van het Sovjet-leger bestreden verschillende groeperingen elkaar. De moedjahedien kreeg steun van geloofsgenoten uit andere landen. Deze vrijwilligers coördineerden hun acties via een eigen netwerk, Al-Qaida, dat werd geleid door de Saudiër Osama Bin Laden. In het noorden van Pakistan vormden in diezelfde tijd leden van de etnische Pashtun de eveneens fundamentalistische Taliban. De Taliban streefden naar vrede en veiligheid in de Pashtun-gebieden tussen Pakistan en Afghanistan en wilden hun strenge versie van de sharia afdwingen als ze eenmaal aan de macht waren.
De Taliban grijpen de macht
Vanuit het zuidwesten van Afghanistan breidden de Taliban hun invloed snel uit. In 1996 veroverden ze de Afghaanse hoofdstad Kabul, waarbij ze het regime van president Rabbani, een van de grondleggers van de moejahedien, omverwierpen. Twee jaar later hadden de Taliban bijna heel Afghanistan in handen. Alleen Pakistan, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten erkenden de nieuwe machthebbers.
De Taliban verliezen populariteit
De Taliban waren aanvankelijk populair omdat ze een einde maakten aan corruptie en wetteloosheid. Ook maakten ze wegen weer veilig, wat de handel ten goede kwam. De Taliban beschouwen zichzelf vooral als een islamitische organisatie, die hecht aan strikte naleving van traditionele soennitische religieuze voorschriften Dat betekende dat er lijfstraffen werden opgelegd. In het Ghazi-voetbalstadium werden voor de ogen van duizenden toeschouwers mensen gestenigd en ledematen geamputeerd. Televisie, films, dans en muziek werden verboden, mannen moesten hun baard laten staan en vrouwen werden verplicht een boerka te dragen. Meisjes mochten vanaf 12 jaar niet meer naar school.
Bin Laden en zijn Al-Qaida-netwerk
Begin jaren negentig begonnen Bin Laden en zijn Al-Qaida-netwerk plannen te maken om de dreigende Amerikaanse dominantie in de moslimwereld tegen te gaan. Het Taliban-regime bood Al-Qaida onderdak. Dat resulteerde in de aanslag op het World Trade Center in New York in 1993 en het bombarderen van de Amerikaanse ambassades in Nairobi (Kenia) en Dar es Salaam (Tanzania) in 1998. In 2000 viel Al-Qaida een Amerikaans oorlogsschip in Jemen aan. Bin Laden was ook het brein achter de aanslagen van 11 september 2001 op de Twin Towers in New York en het Pentagon in Washington.
Aanslagen in Amerika
Na de aanslagen op de Twin Towers leidden de Verenigde Staten in 2001 een coalitie die de Taliban in Afghanistan omverwierp. Ook Nederland droeg bij aan deze missie, Enduring Freedom. De jacht op Bin Laden was geopend, maar hij wist bij de aanval op het Tora Bora-grottencomplex te ontkomen en dook onder. De Amerikaanse inlichtingendienst vond hem uiteindelijk in Abbottabad in Pakistan, waar hij op 2 mei 2011 bij een aanval werd gedood.
De Taliban beginnen guerrilla-oorlog
Vanuit de bergen tussen Pakistan en Afghanistan zetten de Taliban de strijd voort met bloedige aanslagen. Er kwam een NAVO-veiligheidsmacht, International Security Assistance Force (ISAF), waar ook Nederland aan bijdroeg. Door het leger, de politie, rechters en advocaten te trainen, moest de bevolking meer vertrouwen in deze wetshandhavers krijgen en moest de rechtsstaat worden versterkt. De missie duurde tot eind 2014 waarna militaire adviseurs achterbleven.
Veel geweld door de Taliban
In 2005 wonnen de Taliban-troepen terrein en voerden ze tal van wreedheden uit die vooral burgers troffen. Ook de troepen van de door de VS geleide internationale coalitie en het Afghaanse leger maakten talloze burgerslachtoffers. Er waren openbare stenigingen, ledenmaten geamputeerd en geselingen. Met zelfmoordaanslagen – een nieuw fenomeen voor Afghanistan dat blijkbaar is overgenomen van de oorlog in Irak – werden burgers aangevallen. Ook werden meisjesscholen en schoolbussen aangevallen en ambtenaren vermoord. In 2019, kort voor de presidentsverkiezingen, werden in één maand meer dan 1.500 burgers gedood.
De Taliban en VS sluiten een akkoord
In februari 2020 sloten de Taliban een akkoord met de Verenigde Staten over het terugtrekken van de troepen uit Afghanistan. Overeengekomen werd dat de VS en de NAVO zich voor 1 mei 2021 zouden terugtrekken. Als tegenprestatie moesten de Taliban geweld tegen de VS en hun bondgenoten voorkomen, ook dat van Al-Qaida en andere gewapende groeperingen zoals IS. In september volgden vredesonderhandelingen tussen de Taliban en de Afghaanse regering om een einde te maken aan de bijna 20 jaar durende oorlog, maar het kwam niet tot een akkoord.
NAVO trekt troepen terug
De NAVO maakte in april 2021 bekend dat het alle militairen uit Afghanistan zou terugtrekken, onder wie de Nederlandse. Ondertussen veroverden de Taliban snel terrein en de ene na de andere stad werd ingenomen. Hoewel enkele tienduizenden Talibanstrijders het tegen een leger van 300.000 man met geavanceerde wapens moesten opnemen, kregen ze nauwelijks tegenstand. Op 15 augustus 2021 werd hoofdstad Kabul bereikt, ontvluchtte president Ghani het land en kregen de Taliban de macht over heel Afghanistan weer in handen.
Keizersgracht 177
1016 DR Amsterdam
IBAN: NL45 TRIO 0198100000
