Maak psychisch geweld strafbaar
Een blauw oog is goed zichtbaar, jarenlange kleinering en bedreiging niet. Bij fysiek geweld kun je naar de politie stappen om aangifte te doen. Psychisch geweld is (nog) niet strafbaar. Terwijl het veel voorkomt en vele levens verwoest. Psychisch geweld is een mensenrechtenschending. Daarom roept Amnesty International op: maak psychisch geweld strafbaar en luister daarbij goed naar de aanbevelingen van slachtoffers!
De vrijheid kwijt
Waarom psychisch geweld strafbaar moet worden
Wat is psychisch geweld?
Een partner voortdurend controleren, verbieden om familie en vrienden te zien of bepaalde kleding te dragen, treiteren, kleineren en dreigen de ander iets aan te doen. Dit zijn voorbeelden van psychisch geweld. Ze klinken misdadig, toch? Maar als slachtoffer heb je nog geen poot om op te staan. Want psychisch geweld is (nog) niet strafbaar.
Aan fysiek geweld of zelfs moord gaat vaak psychisch geweld vooraf. Het strafbaar stellen van psychisch geweld kan een belangrijk middel zijn in het terugdringen van femicide.
Hoe vaak komt psychisch geweld voor?
Psychisch geweld speelt zich veelal af achter de voordeur. Lang niet alle slachtoffers durven erover te praten, laat staan aangifte te doen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deed in 2024 samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) onderzoek naar huiselijk geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ruim 870.000 mensen gaven aan dat zij in de afgelopen 12 maanden slachtoffer zijn geweest van een of meerdere vormen van psychisch geweld in huiselijke kring. Dit is 6 procent van alle 16-plussers.
Wat heeft psychisch geweld met mensenrechten te maken?
Ieder mens heeft het recht op gezondheid, het recht op lichamelijke en geestelijke integriteit en het recht om vrij van geweld te leven. Daders van psychisch geweld ontnemen hun slachtoffers deze rechten. Psychisch geweld is een ernstige mensenrechtenschending. Vrouwen zijn hiervan vaker slachtoffer dan mannen. Daarom zijn ook een aantal Verdragen die met vrouwenrechten te maken hebben van belang.
Istanbul verdrag
In het Istanbul Verdrag, dat als doel heeft om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld uit te bannen, staat een bepaling die specifiek gaat over psychisch geweld. Artikel 33 verplicht landen dit namelijk strafbaar te stellen. Het gaat hier niet om incidenten, maar om een patroon van schadelijk en dwingend gedrag.
Nederland heeft het Istanbul Verdrag ondertekend en moet zich houden aan de verplichtingen die erin staan. Staten mogen ervoor kiezen om niet-strafrechtelijke sancties vast te stellen in plaats van strafrechtelijke sancties voor de in artikel 33 bedoelde gedragingen. Deze sancties moeten echter wel “effectief, proportioneel en afschrikwekkend” zijn. Daarvan is in Nederland momenteel volgens Amnesty International geen sprake.
VN-vrouwenverdrag
Geweld tegen vrouwen is een vorm van discriminatie. Het VN-Vrouwenverdrag, dat de Nederlandse overheid in 1991 heeft ondertekend, stelt dat staten verplicht zijn om alle vormen van discriminatie van vrouwen uit te bannen en alle passende maatregelen te nemen om discriminerende wetten, verordeningen, gewoonten en praktijken te wijzigen of in te trekken.
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
Het Europees Hof voor de Rechten van de mens heeft erkend dat overheden een verplichting hebben om slachtoffers van huiselijk geweld te beschermen. Daaronder valt ook psychisch geweld. De Nederlandse overheid heeft dus een mensenrechtelijke verplichting om geweld tegen vrouwen te voorkomen en bestrijden.
Bekijk hier onze volledige analyse.
Ervaringen van slachtoffers
Wat wil Amnesty?
Expliciet strafbaar
Amnesty International wil dat psychisch geweld expliciet strafbaar wordt gesteld. Er is nieuwe wetgeving in de maak. Amnesty pleit ervoor dat deze wet in lijn komt met de mensenrechtenstandaarden en dat in wetgeving, beleid en praktijk de input van de slachtoffers wordt meegenomen.
Preventie en ondersteuning
Amnesty benadrukt dat het aanpassen van het strafrecht slechts een stukje van de puzzel is in de strijd tegen psychisch geweld. Nieuwe wetgeving alleen is niet voldoende om de onderliggende oorzaken en factoren die tot dit geweld leiden, aan te pakken. De overheid moet geweld in de privésfeer tot prioriteit maken en investeren in preventie en het versterken van de ondersteuning en hulp aan slachtoffers van alle vormen van gender-gerelateerd geweld.
Beleid
Dit moet gepaard gaan met beleid dat zorgt voor capaciteitsopbouw van hulpverleners, politie en justitie, en beleid dat ervoor zorgt dat slachtoffers toegang hebben tot tijdige en adequate hulp en ondersteuning, gerechtigheid en rechtsmiddelen. Het is essentieel dat daarbij wordt geluisterd naar de slachtoffers van psychisch geweld en de adviezen die zij hebben voor beleidsmakers.
Zelf hulp nodig of ken je iemand in deze situatie?
We zouden hier heel graag een makkelijk bereikbaar nummer willen geven waar je terecht kan, maar onderdeel van de reden waarom we deze campagne nu voeren is omdat hulp hiervoor door de overheid helaas nog niet goed genoeg geregeld is. Er zijn verschillende instanties waar je mogelijk terecht kan, afhankelijk van je specifieke situatie:
Het Verdwenen Zelf: https://verdwenenzelf.org
Veilig Thuis: 0800-2000 https://veiligthuis.nl/
Centrum Seksueel Geweld: https://centrumseksueelgeweld.nl/
