VN moeten wapenembargo Zuid-Sudan voortzetten en aanscherpen
Ondanks een wapenembargo importeren de verschillende strijdkrachten in Zuid-Sudan nog steeds wapens. Dat blijkt uit nieuw Amnesty-onderzoek. Toevoer van wapens is levensgevaarlijk in een land waar het staakt-het-vuren soms wordt geschonden, overheidsinstanties niet goed functioneren en nog steeds kindsoldaten worden ingezet. Op 31 mei verloopt het huidige wapenembargo. Amnesty roept de Verenigde Naties op het te verlengen en beter te handhaven.
Tijdens bezoeken aan twaalf militaire bases verdeeld over Zuid-Sudan in het begin van dit jaar, vonden Amnesty-onderzoekers bewijs voor recent geïmporteerde kleine wapens en munitie. Daarnaast ontdekten ze dat wapens illegaal werden verstopt en dat gepantserde voertuigen werden ingezet voor militaire doeleinden terwijl dat volgens de koopovereenkomsten niet mocht. De regering en de leiders van voormalige oppositiegroepen wisten internationale waarnemers bewust te misleiden. Intensieve, onafhankelijke controle is daarom hard nodig.
Toch import van wapens
De meeste van de honderden kleine wapens die de Amnesty-onderzoekers aantroffen, waren van voor het wapenembargo dat in juli 2018 in werking trad. Maar verschillende beveiligers van hoge generaals van zowel regerings- als oppositietroepen hadden Oost-Europese wapens die nooit eerder in Zuid-Sudan zijn aangetroffen. Amnesty is er daarom van overtuigd dat die na invoering van het wapenembargo zijn geïmporteerd.
Ook beschikt Amnesty over geverifieerde foto’s van Chinese munitie die werd geproduceerd in 2016, na de laatste erkende wapenverkoop van China aan Zuid-Sudan. China of een tussenleverancier verkocht deze munitie dus ofwel in het geheim vóór juli 2018 óf in overtreding van het wapenembargo, illegaal aan Zuid-Sudan.
Daarnaast laten satellietbeelden zien dat de regering in 2018 een aantal gevechtshelikopters repareerde, terwijl de daarvoor benodigde onderdelen vallen onder het wapenembargo. In 2019 en 2020 zijn die helikopters ook een aantal maal gebruikt.
Wapens verstopt
Volgens de vredesovereenkomst van 2018 zouden alle partijen in het conflict wapens moeten inleveren, hun troepen in gezamenlijke kampen onderbrengen en meedoen aan trainingen om tot één nationaal leger te komen. Maar bij geen van de twaalf bases die Amnesty bezocht, waren wapens ingeleverd. Strijders namen hun wapens niet mee naar de militaire basis of verstopten ze in hun slaapvertrekken.
De brigadier van één basis vertelde diplomaten en onafhankelijke staakt-het-vuren-waarnemers dat vier containers ingeleverde wapens bevatten. Toen Amnesty-onderzoekers de containers lieten openmaken, ontdekten ze echter dat die volzaten met zakken graan en er alleen in één container voor de deur een handvol wapens was gelegd.
De regering regisseert nauwgezet wat waarnemers te zien krijgen. In december 2018 werden drie waarnemers en hun chauffeur opgepakt, geblinddoekt en aangevallen door agenten van de veiligheidsdiensten toen ze een legerbasis wilden bezoeken. De agenten stalen hun geld en kostbaarheden en stuurden hen daarna weg.
Kindsoldaten
Amnesty trof op ten minste twee legerbases kindsoldaten aan. Volgens schattingen van Unicef zetten het leger en gewapende groeperingen in juli 2019 19.000 kinderen in. Op 7 februari 2020 waren er daarvan nog maar 53 uit kazernes vrijgelaten. Nog eens vijftien kinderen werden vrijgelaten nadat de regering en de gewapende groeperingen SPLA-IO en SSOA in februari van dit jaar een actieplan met de Verenigde Naties tekenden om de ernstige schendingen van de mensenrechten van kinderen te stoppen.
Amnesty’s oproep
‘Het VN-wapenembargo is geen wondermiddel gebleken, maar zonder dat was de situatie vrijwel zeker nog erger geweest’, zegt Deprose Muchena van Amnesty. ‘Totdat strijdkrachten in Zuid-Sudan ermee ophouden illegale wapens te verstoppen en de wapens die ze hebben verantwoordelijk gebruiken, moet het wapenembargo blijven gelden. De veiligheidssituatie in Zuid-Sudan is te fragiel en de meest basale international normen, zoals het verbod op het inzetten van kindsoldaten, worden geschonden. Zuid-Sudan moet deze problemen oplossen en de VN-Veiligheidsraad moet het wapenembargo hernieuwen om de toevoer van wapens naar het land te stoppen.’
