Sudan: een jaar nadat protesten begonnen, is het tijd om de mensenrechten te respecteren

Een jaar geleden braken protesten uit in Sudan. Op 11 april 2019 leidden die tot het oppakken van president Omar al-Bashir. Het is tijd dat de nieuwe overgangsraad voldoet aan de verwachtingen van het Sudanese volk en de mensenrechten respecteert.

De Sudanezen gingen een jaar geleden massaal de straat op om te protesteren tegen de hoge voedselprijzen. De demonstraties leidden er uiteindelijk toe dat er een einde kwam het regime van Al-Bashir, die de bevolking dertig jaar lang onderdrukte. De militaire overgangsraad TMC nam de controle over en beloofde met de oppositie samen te werken aan een overgangsregering. Daarin hebben nu ook burgers zitting gekregen. Na drie jaar zouden verkiezingen gehouden worden voor een burgerregering. De overgangsregering onder leiding van premier Abdullah Hamdok moet nu zijn toezeggingen nakomen om de rechtsstaat te herstellen en de mensenrechten te beschermen.

Positieve stap

Een positieve stap is dat in november 2019 wetten werden ingetrokken die de openbare orde bewaakten. Hiermee wordt een einde gemaakt aan het tijdperk van ernstige schendingen, met name van de rechten en vrijheden van vrouwen. Zij moesten het onder Al-Bashir vooral ontgelden, omdat ze zich moesten houden aan strikte wetten. Vrouwen die een broek droegen of samen waren met een man die geen familie was, liepen het risico op zweepslagen of om te worden opgepakt. Daar is nu verandering in gekomen. Bovendien werd in het akkoord dat de overgangsraad met de demonstranten sloot, bepaald dat ten minste 40 procent van de 300 zetels in de overgangsregering door vrouwen bezet moeten worden. Onder de bevolking overheerst nog altijd een gevoel van opluchting.

Gerechtigheid voor slachtoffers

‘Er rust een grote verantwoordelijkheid op de schouders van premier Hamdok. Het Sudanese volk is tientallen jaren onderworpen aan ernstige schendingen van hun mensenrechten, en aan misdaden volgens het internationale recht, waaronder genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid,’ zegt Seif Magango van Amnesty International. ‘De slachtoffers hebben recht op waarheid, gerechtigheid en schadevergoedingen.’

De overheid moet proactief de verantwoordelijken voor deze misdaden aanpakken. Dat kan onder meer door ervoor te zorgen dat het rechtsstelsel meer mogelijkheden krijgt om de misdaden gedegen en effectief te onderzoeken en daarmee aan geloofwaardigheid wint.

Draag Al-Bashir over aan Internationaal Strafhof

De overheid is volgens het internationale recht ook verplicht om Omar al-Bashir over te dragen aan het Internationaal Strafhof, in overeenstemming met aanhoudingsbevelen die tegen hem in behandeling zijn voor misdaden begaan in Darfur tussen 2003 en 2010.

Hoopvolle ontwikkelingen

De recente benoeming van een nieuwe procureur-generaal en een nieuwe opperrechter biedt hoop dat het nemen van verantwoordelijkheid een prioriteit zal zijn voor de overgangsraad. Een succesvolle vervolging van degenen die verantwoordelijk zijn voor ernstige mensenrechtenschendingen zou het vertrouwen in het nationale rechtsstelsel aanzienlijk versterken.

Berechting van daders buitensporig geweld

Van de 185 mensen die zijn omgekomen tijdens anti-regeringsprotesten in september 2013, heeft het Sudanese Openbaar Ministerie tot op heden slechts één zaak onderzocht en berecht. In dit geval werd de verdachte uiteindelijk vrijgesproken wegens onvoldoende bewijs.

Tussen december 2018 en 11 april 2019 werden ten minste 77 demonstranten gedood en raakten honderden mensen gewond door het optreden van de veiligheidstroepen. Op 3 juni 2019 verspreidden de veiligheidstroepen, met name de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF), een massale sit-in in Khartoem waarbij met scherp werd geschoten en traangas werd gebruikt. Hierbij werden meer dan honderd mensen gedood en raakten zeker 700 anderen gewond.

‘De overgangsraad moet ervoor zorgen dat leden van de veiligheidstroepen die gruwelijke misdaden hebben begaan of buitensporig geweld tegen demonstranten hebben gebruikt, in eerlijke processen verantwoordelijk worden gehouden zonder een beroep te doen op de doodstraf,’ zegt Seif Magango. ‘De mensen in Sudan trotseerden maandenlang kogels, traangas, brute mishandelingen en vernederende behandelingen omdat ze geloofden dat een betere toekomst mogelijk was. Het is nu tijd voor de overgangsraad om deze hoop waar te maken.’