Nederland, schud je calimerocomplex tegen China af

Een dezer dagen neemt de Chinese regering de nieuwe veiligheidswet aan die voor Hongkong zal gelden. Beijing veroordeelt al jaren vreedzame critici zoals Liu Xiaobo en Ilham Tohti op basis van vage beschuldigingen zoals ‘ondermijning van de staatsmacht’ en ‘separatisme’. Dit lot dreigt nu ook voor iedere kritische inwoner van Hongkong.

Niet alleen is deze wet een bedreiging voor de vrijheid van de ruim zeven miljoen Hongkongers, maar ook voor die van mensen wereldwijd. Hongkong is de nieuwe frontlinie van China’s aanval op internationale mensenrechten. Nederland wachtte als vanouds op een multilaterale coalitie om zich publiekelijk te verzetten. Zo miste de Nederlandse reactie urgentie en assertiviteit. En die is broodnodig om de rode lijnen te bewaken. Op cruciale momenten  moet Nederland zelf zijn nek uitsteken.

Nederland vindt zichzelf te klein

Ruim een half jaar geleden droeg de Tweede Kamer minister Blok op mensenrechten veel prominenter te maken in zijn China-strategie. De zorgen van de Kamerleden waren terecht. China onttrekt zich niet alleen aan zijn eigen verplichtingen om mensenrechten te respecteren, maar ontwricht ook doelgericht het internationale mensenrechtensysteem.
Ondanks dat verandert er niets aan het Nederlandse mensenrechtenbeleid op China, zo bleek ook vorige week tijdens het debat over mensenrechten en China in de Tweede Kamer. Blok stak het bekende verhaal af over multilaterale diplomatie. Nederland vindt zichzelf te klein om invloed te hebben op China, maar dat valt wel mee: Nederland was vorig jaar de achtste exportbestemming van het land.

Dit calimerocomplex weerhoudt Nederland ervan zelfstandig stelling te nemen tegen Chinese mensenrechtenschendingen. We doen dit vrijwel alleen nog in coalitieverband, maar het is niet makkelijk om zo’n coalitie te vormen. China beheerst als geen ander een verdeel-en-heers-tactiek waarmee het verschillende leden van de EU en andere verbanden meesterlijk uit elkaar speelt. Met een luid zelfstandig geluid kan Nederland anderen inspireren en de moeilijke coalitievorming een zetje geven. Dit is dringend nodig in een tijd waarin steeds meer landen denken dat zij weerloos zijn tegenover het grote China. Ze zijn zo steeds vatbaarder voor Chinese intimidatie.

Toneelstuk

In het Nederlandse China-beleid staat de bilaterale mensendialoog centraal. Maar het is al jaren duidelijk dat deze bijzonder ineffectief is. De dialoog vindt plaats achter gesloten deuren, houdt geen enkele verplichting in en is een ideaal excuus om mensenrechtenissues te weren tijdens gesprekken op hoger niveau. Hoog tijd om dit toneelstuk om te vormen tot een effectief debat met duidelijke doelen, waarin wederzijdse en publieke verantwoording centraal staan.

Mocht dat niet lukken, dan kan Nederland de mensenrechtendialoog met China beter opschorten tot er afspraken zijn gemaakt over een zinvoller verloop. In de tussentijd kan Nederland investeren in het aankaarten van mensenrechtenschendingen op een manier die wel door China wordt gehoord: via publieke statements en in handels- en andere gesprekken van gewicht.

Vrijheid wereldwijd op het spel

Terwijl de wereld nog in de ban is van het bestrijden van de coronapandemie, vordert China bij het wegvagen van mensenrechten in Hongkong. Ook zet China steeds agressiever in op desinformatiecampagnes om het mondiale respect af te dwingen waar het zo naar hunkert. China wil zo een ‘gemeenschap van gedeelde toekomst voor de mensheid’ inrichten, een wereld waarin  van mensenrechten geen sprake meer is. Het tij kan nog gekeerd worden door China consequent duidelijk te maken dat er niet gemorreld mag worden aan de huidige internationale mensenrechtenafspraken.

Dat moet Nederland nu doen, luid en duidelijk. Niet alleen de vrijheden in Hongkong, maar ook in Nederland en de rest van de wereld staan op het spel.