President Kazachstan: veiligheidstroepen mogen ‘schieten zonder waarschuwing’ vooraf
Op 7 januari 2022 riep de president van Kazachstan, Kassym-Jomart Tokayev, de veiligheidstroepen op om ‘zonder waarschuwing te schieten’ bij verdere ongeregeldheden na de recente massale protesten.
‘De Kazachstaanse autoriteiten hebben de plicht om de orde te handhaven, maar het is onwettig en vragen om een ramp om agenten toestemming te geven om zonder waarschuwing te vuren’, zegt Marie Struthers van Amnesty International. ‘Het zou de weg kunnen effenen voor reflexmatige reacties die resulteren in onwettige moorden. Tenzij dit bevel onmiddellijk wordt ingetrokken, zal de hopeloze mensenrechtensituatie in Kazachstan en de aanhoudende crisis die het heeft veroorzaakt, alleen maar erger worden.’
In strijd met internationaal recht
Volgens internationaal recht mogen politieagenten alleen dodelijk geweld gebruiken als laatste redmiddel. Het kan alleen worden gebruikt wanneer het strikt noodzakelijk is, hetzij om zichzelf of om anderen te beschermen of ernstig letsel of overlijden dreigt, en alleen als alle andere opties om de situatie te de-escaleren hebben gefaald.
‘Eerst doden, later denken’
Volgend de VN-principes moeten veiligheidstroepen altijd een duidelijke waarschuwing geven wanneer ze op het punt staan te schieten. De enige uitzondering is wanneer ze zichzelf of anderen daarmee in gevaar zouden brengen. Als vooraf geen waarschuwing wordt gegeven, neemt het risico toe dat onschuldige omstanders ernstig gewond raken of gedood worden. Het bevel van de president van Kazachstan om niet te waarschuwen, is uiterst gevaarlijk en verwijst naar een beleid van ‘eerst doden, later denken’.
Dat er gewelddadige individuen of groepen zijn onder de demonstranten, doet niets af aan de verplichting van de Kazachstaanse veiligheidstroepen om het recht op vreedzame vergadering te beschermen.
Achtergrond
De massaprotesten die deze week in Kazachstan uitbraken, zijn het gevolg van jarenlange schendingen van fundamentele rechten van de bevolking. Aanleiding was een onverwachte grote stijging van de gasprijs. Lpg is de meest gebruikte brandstof in Kazachstan.
De protesten werden geleidelijk gewelddadiger. Demonstranten bestormden het kantoor van het stadsbestuur van Almaty en staken het in brand, en pakten vuurwapens van wetshandhavers af. Als reactie vuurde de politie traangas en verdovingsgranaten af op de demonstranten en gebruikte later ook vuurwapens. Er zijn video’s en ooggetuigenverklaringen waaruit blijkt dat veiligheidstroepen openlijk met scherp schieten op de menigte.
De autoriteiten hebben ook het internet en andere communicatiemiddelen geblokkeerd en alle media gewaarschuwd voor het ‘schenden’ van de mediawet die de media al veel beperkingen oplegt. Communicatie met inwoners van Kazachstan verloopt zeer moeizaam.
Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn meer dan 3.800 mensen gearresteerd en raakten honderden mensen gewond en vielen er 26 doden.
