Georgië: stop geweld tegen vreedzame demonstranten

Een nieuw wetsvoorstel leidt in Georgië al weken tot massale vreedzame protesten. De politie slaat de protesten met harde hand en veel geweld neer. Amnesty International roept de autoriteiten op om onmiddellijk een einde te maken aan het geweld tegen vreedzame demonstranten.

Op 16 april stemde het parlement van Georgië in met een nieuw wetsvoorstel. Volgens dit wetsvoorstel moeten organisaties die meer dan twintig procent van hun financiering uit het buitenland ontvangen zich registreren als ‘buitenlands agent.’ Die organisaties krijgen vervolgens de verplichting om zeer uitgebreide rapportages aan te leveren en worden zwaar gestraft als ze daar niet aan voldoen.

Russische buitenlandse-agentenwet

Als de wet er daadwerkelijk komt, dreigt het de rechten op vrijheid van vereniging en vrijheid van meningsuiting in Georgië ernstig te ondermijnen. De ‘buitenlandse-agentenwet’ lijkt geïnspireerd op de soortgelijke wet die Rusland in 2012 invoerde. Daar wordt de wet gebruikt om kritische journalisten en mensenrechtenorganisaties de mond te snoeren.

Massale vreedzame protesten

In de hoofdstad Tbilisi braken vreedzame protesten uit. Demonstranten riepen de regering op het wetsvoorstel van het parlement terug te trekken. Op 15 april, de eerste dag van de protesten, arresteerde de politie veertien demonstranten. De dag erna trad de politie nog harder op. Demonstranten werden met geweld uiteengedreven. Meerdere mensen werden willekeurig vastgehouden. Verschillende demonstranten, waaronder journalisten, raakten gewond en werden in het ziekenhuis opgenomen. Diezelfde dag, op 16 april, werd het wetsvoorstel tijdens de eerste van drie lezingen door het parlement goedgekeurd.

Verdere escalatie politiegeweld

Op 30 april vond de laatste fase van goedkeuring van het wetsvoorstel plaats. Het aantal demonstranten op straat groeide, en de autoriteiten traden nog harder op. De oproerpolitie heeft chemische irriterende middelen en waterkanonnen ingezet om de vreedzame menigte rond het parlementsgebouw uiteen te drijven.

Verschillende demonstranten vertelden Amnesty dat de politie hen zonder waarschuwing van dichtbij gelijktijdig met pepperspray, traangas en waterkanonnen bestookte. Als gevolg hiervan kregen ze ademhalingsproblemen, geïrriteerde ogen, verbrandden ze hun huid en dreigden ze flauw te vallen.

Ernstig hoofdletsel

Radio Free Europe Georgia publiceerde beelden waarop te zien is dat ten minste acht demonstranten gewond zijn geraakt door rubberen kogels. Individuele demonstranten werden door de politie achtervolgd, omsingeld en geslagen. Ook vrouwen, kinderen, journalisten en parlementsleden van de oppositie kregen te maken met het gewelddadige optreden van de politie. Sommigen van hen liepen ernstig hoofdletsel op, zoals een hersenschudding en gebroken botten.

Aanval door groep mannen

Op 3 mei rond 1 uur ‘s nachts werden verschillende vreedzame demonstranten op het Heldenplein in Tbilisi aangevallen door een groep ongeïdentificeerde mannen. De mannen reden met hun auto’s op de menigte in waarbij ze één persoon op een fiets raakten. Een ooggetuige vertelde Amnesty dat ongeveer tien ‘atletische’ mannen uit de auto stapten, enkele demonstranten omsingelden en hen begonnen te slaan en te schoppen. Volgens de ooggetuige arriveerde de politie pas een uur later, toen de aanvallers alweer in hun auto’s waren verdwenen. Een van de geslagen personen leek flauwgevallen te zijn, een ander had verwondingen aan het hoofd, zei de ooggetuige.

Juridische hulp bemoeilijkt

Lokale mensenrechtenverdedigers die juridische hulp verleenden aan de opgepakte demonstranten vertelden Amnesty dat veel van de opgepakte mensen geen toegang tot een advocaat of medische hulp kregen. De demonstranten, onder wie veel kinderen, mochten hun familieleden niet laten weten waar ze waren. Ook werden demonstranten overgebracht naar politiebureaus buiten Tbilisi en kregen hun advocaten geen informatie over hun plaats van detentie.

Marie Kapanadze, een mensenrechtenadvocaat, zei dat veel van haar collega’s de hele nacht hadden geprobeerd de opgepakte demonstranten, onder wie kinderen, te vinden. Minstens vijftien van de personen die ze konden lokaliseren hadden verwondingen die veroorzaakt waren door fysiek geweld. In bijna alle gevallen verlengden de autoriteiten de detentie van de opgepakte demonstranten van 24 naar 48 uur, zonder rechtvaardiging van uitzonderlijke omstandigheden zoals vereist is volgens de nationale wetgeving.

Schending recht op vreedzame vergadering

De acties van de Georgische politie voldeden duidelijk niet aan de internationale normen. Volgens mensenrechtenwaarnemers en de Georgische openbare verdediger verliepen de bijeenkomsten vreedzaam en waren er geen redenen om ze op te breken of geweld tegen de demonstranten te gebruiken.

Geïsoleerde incidenten van niet-naleving van politiebevelen of schendingen van de openbare orde rechtvaardigen niet het gebruik van chemische irriterende middelen, waterkanonnen of rubberen kogels tegen een vreedzaam protest. Niets kan het slaan van demonstranten rechtvaardigen. De gewelddadige reactie van de autoriteiten op de vreedzame protesten suggereert dat het duidelijk hun bedoeling was om de demonstranten te straffen voor hun bijeenkomsten en om verdere protesten te voorkomen. Dit is een duidelijke schending van het recht op vreedzame vergadering.

Oproep Amnesty

Nu er zoveel mensen demonstreren in het hele land, en er de komende dagen nog meer protesten worden verwacht, moeten de autoriteiten iedereen die zijn recht op vreedzame vergadering wil uitoefenen, toestaan dit veilig en zonder angst voor mishandeling of represailles te doen. Politie en veiligheidstroepen moeten het internationale recht en de normen inzake het gebruik van geweld naleven en een einde maken aan alle willekeurige detenties. Beschuldigingen van onwettig gebruik van geweld tegen demonstranten moeten onmiddellijk, onafhankelijk en onpartijdig worden onderzocht. Staatsfunctionarissen die ervan verdacht worden verantwoordelijk te zijn, moeten in eerlijke processen voor de rechter worden gebracht.

Amnesty International herhaalt ook haar oproep aan de Georgische autoriteiten om het wetsvoorstel ‘buitenlands agenten’ in te trekken. Dit wetsvoorstel is er namelijk duidelijk op gericht het recht op vrijheid van vereniging te beperken. Ook roept Amnesty de autoriteiten op om af te zien van het opleggen van alle andere repressieve wetgeving die de mensenrechten en het maatschappelijk middenveld dreigt te ondermijnen.