Saudi-Arabië en sportswashing

De pr-machine draait op volle toeren om het slechte imago van Saudi-Arabië op mensenrechtengebied op te poetsen. Zo hopen de autoriteiten buitenlandse investeerders te trekken. De Saudische autoriteiten gebruiken grote sportevenementen graag om de aandacht af te leiden van mensenrechtenschendingen en om de internationale reputatie te verbeteren. Daar is extreem veel geld mee gemoeid.

In 2023 stapten wereldberoemde voetballers, zoals Cristiano Ronaldo, Karim Benzema en N’Golo Kanté over naar voetbalclubs in de Saudische competitie. Ronaldo verdient naar schatting 200 miljoen euro per jaar bij voetbalclub Al-Nassr. Benzema krijgt naar verluidt eenzelfde jaarsalaris terwijl Kanté zich tevreden moest stellen met 100 miljoen euro per jaar. Hetzelfde jaar volgde de Braziliaanse voetballer Neymar. Hij  verruilt Paris Saint-Germain voor het Saudische Al-Hilal en zal de komende 2 jaar 160 miljoen euro verdienen.

Naast het aantrekken van wereldberoemde voetballers, trekt Saudi-Arabië ook steeds mee sportevenementen aan. Begin 2023 werd de strijd tussen voetbalclubs Internazionale en AC Milan om de Italiaanse supercup uitgevochten in de Saudische hoofdstad Riyad. Eerder, in de periode 2019-2021, werden de duels om de Spaanse voetbalbeker binnengehaald voor 145 miljoen euro. Voor de massaal bekeken ‘Clash of the Dunes’ tussen boksers Anthony Joshua en Andy Ruiz jr. werd maar liefst 97 miljoen euro neergeteld. En World Wrestling Entertainment sloot in 2014 een deal om gedurende 10 jaar worstelwedstrijden in Saudi-Arabië te laten plaatsvinden. Dit contract bracht maar liefst 440 miljoen euro in het laadje. De organisatie Grant Liberty becijferde dat Saudi-Arabië sinds Vision 2030 al zo’n 1,5 miljard euro uitgaf om prominente sportevenementen naar het land te halen.

Mogelijke toekomstige sportevenementen

Het land overwoog mee te doen aan de strijd om de organisatie van het WK voetbal in 2030, maar trok zich terug toen bleek dat andere landen daar meer kans op maakten. Na het wereldkampioenschap dat in 2022 in Qatar plaatsvond – en dat veel kritiek kreeg vanwege de grove uitbuiting van arbeidsmigranten – dacht Saudi-Arabië een goede kans te maken. Mogelijk probeert Saudi-Arabië wel het WK voetbal 2034 binnen te halen. In 2023 werd bekend dat er besprekingen waren over een sponsorovereenkomst tussen het toerismebureau van Saudi-Arabië, Visit Saudi, en de wereldvoetbalbond FIFA voor het aanstaande WK voetval voor vrouwen in Australië en Nieuw-Zeeland. Die leidden niet tot een overeenkomst.

In 2027 organiseert Saudi-Arabië het voetbaltoernooi om de Azië Cup. Het land is in 2029 gastland voor de Aziatische Winterspelen.

Sportswashing

Eind april 2016 maakte Bin Salman zijn toekomstplannen voor Saudi-Arabië bekend. Hij wil de economie hervormen, zodat het land minder afhankelijk is van de olie-inkomsten en aantrekkelijker wordt voor buitenlandse investeerders. Zijn Vision 2030 heeft ook een sociaal-culturele kant. De regering wil de kwaliteit van het leven en de kansen voor jonge mannen en vrouwen verhogen. Saudi-Arabië heeft een jonge bevolking: zo’n 70 procent is jonger dan 35 jaar. De afgelopen jaar kregen zij meer vrijheden. Volgens arabist Laila al Zwaini wil kroonprins Mohammad Bin Salman voorkomen dat zijn onderdanen meer vrijheden gaan eisen en hoopt hij hen tevreden te stellen met grote voetbalnamen in de populaire Saudische competitie. Vrouwen mogen sinds 2018 ook voetbalwedstrijden bijwonen.

Een land dat met de organisatie van een prestigieus sportevenement of met de aankoop of sponsoring van een gerenommeerde sportploeg het imago wil oppoetsen en wil verdoezelen dat er veel mis is wat betreft het naleven van de mensenrechten, doet aan sportswashing. We geven enkele voorbeelden.

Autoraces in Saudi-Arabië

Op 5 december 2021 raceten de Formule 1-rijders in Saudi-Arabië. Daarvoor werd een nieuw circuit aangelegd. Formule 1-baas Stefano Domenicali zei in een gesprek met de BBC dat de sportbond onafhankelijk liet toezien of bij de bouw ervan mensenrechten van de arbeiders niet werden geschonden. Het is echter niet geheel duidelijk hoe de Formule 1 dit heeft gecontroleerd. De werkomstandigheden voor arbeidsmigranten zijn namelijk slecht. Vaak wordt het paspoort ingenomen, wordt loon te laat uitbetaald en moeten ze dwangarbeid verrichten. De werkgever heeft buitensporig veel macht over zijn werknemers waardoor arbeidsmigranten in feite overgeleverd zijn aan de grillen van hun werkgevers.

De organisatie Grant Liberty berekende dat de Saudische autoriteiten voor een 10-jarig contract met de Formule 1 zo’n 570 miljoen euro neertelden.

Sinds 2020 wordt ook de Dakar Rally in Saudi-Arabië gehouden. De coureurs reden op slechts enkele honderden meters van de gevangenis waar de prominente mensenrechtenverdediger Loujain al-Hathloul werd gevangengehouden. Zij streed voor het recht voor vrouwen om te mogen autorijden. Toen dit eindelijk was toegestaan, verdween zij achter de tralies.

Overname Britse voetbalclub

In het Verenigd Koninkrijk nam het Saudische investeringsfonds Public Investment Fund (PIF) voetbalclub Newcastle United over. Kosten: zo’n 350 miljoen euro. De Saudische kroonprins Mohammed bin Salman is voorzitter van dit fonds. Met de overname van Newcastle United is Saudi-Arabië eigenaar geworden van een eersteklas voetbalclub met veel aanzien.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de wijze waarop de Saudische autoriteiten de aandacht van de slechte mensenrechtensituatie in het land hopen te verbloemen.

Sporters hebben een verantwoordelijkheid

Amnesty wijst erop dat sporters een belangrijk podium hebben. Veel landen zijn gevoelig voor hun publieke en internationale reputatie. Amnesty moedigt sporters aan zich uit te spreken over mensenrechten. Dat kan wel degelijk impact hebben. Tegelijkertijd roept Amnesty sporters op zich goed te (laten) informeren over waar ze naartoe gaan, kritisch te zijn en te kijken wat ze zelf met behoud van eigen veiligheid kunnen doen en ondernemen. Sporters wijzen soms naar de organisatie achter een sporttoernooi die het gastland hebben uitgekozen. Dat mag echter geen reden zijn om je niet over mensenrechtenschendingen uit te spreken.

Dat deden twee topgolfers wel. De Noord-Ierse golfer Rory McIlroy wees, verwijzend naar de mensenrechtenschendingen in het land, een aanbod af om voor 2,2 miljoen euro in Saudi-Arabië te komen spelen. Ook de prominente golfer Tiger Woods wees een flink geldbedrag, 2,9 miljoen euro, af. Hij verwees daarbij naar de moord en verminking van Washington Post-journalist Jamal Khashoggi op het Saudische consulaat in Istanbul in 2018.