Bouwwerkzaamheden in het centrum van Doha, de hoofdstad van Qatar.

Wat zijn de problemen?

Amnesty onderzocht de situatie van arbeidsmigranten in Qatar. Dat bracht een groot aantal problemen aan het licht.

De problemen

Qatar hanteert het kafala-systeem voor arbeidsmigranten. Zij hebben een lokale sponsor nodig – de kafeel – die zorgt voor de toestemming om het land binnen te komen en voor de verblijfs- en werkvergunning. Bij onenigheid kan de kafeel besluiten zich als sponsor terug te trekken en vervallen alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant.
Te laat of niet betalen van lonen. De arbeidsmigrant krijgt daardoor nóg hogere schulden dan hij meestal al heeft. Om in Qatar te kunnen werken, moet hij of zij namelijk hoge en illegale bemiddelingskosten betalen, waarvoor de meesten geld moeten lenen tegen vaak hoge woekerrentes.
Belemmeringen bij het verkrijgen van gerechtigheid voor arbeidsmigranten van wie de rechten worden geschonden, en straffeloosheid voor werkgevers die misbruik van hen maken.
Slechte bescherming van huishoudelijk personeel.
Verbod voor arbeidsmigranten om vakbonden op te richten en zich erbij aan te sluiten.
Het niet naleven van wetten die geacht worden de rechten van werknemers te beschermen.

Een klaslokaal in een trainingscentrum voor arbeidsmigranten in Dhaka, de hoofdstad van Bangladesh. De cursisten worden er voorbereid op huishoudelijk werk in het Midden-Oosten.

Wat heeft Qatar tot nu toe gedaan?

Sinds 2017 heeft de Qatarese regering wetgeving ingevoerd en andere initiatieven genomen om de werkomstandigheden van arbeidsmigranten te verbeteren.

De Wet voor huishoudelijk personeel beperkt het aantal werkuren en verplicht pauzes en een vrije dag per week, en doorbetaling tijdens vakantie.
Er zijn comités voor het beslechten van arbeidsgeschillen ingesteld om voor arbeidsmigranten de toegang tot de rechter te vergemakkelijken.
Het Steun- en Verzekeringsfonds voor Arbeiders moet de uitbetaling van achterstallig loon bespoedigen.
In 2021 wordt een verplicht nieuw minimumloon ingevoerd.
De verplichte uitreisvergunning is afgeschaft, waardoor arbeidsmigranten geen toestemming van hun werkgever meer nodig hebben om het land te kunnen verlaten.
Het Geen-bezwaarcertificaat is afgeschaft, waardoor werknemers van baan kunnen veranderen zonder voorafgaande toestemming van hun werkgever. Wel moeten ze aan bepaalde voorwaarden voldoen, waaronder het voltooien van de proeftijd.
Ratificatie van het Verdrag inzake Burger- en Politieke Rechten en het Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten. Qatar plaatst daar wel kanttekeningen bij. Zo mogen arbeidsmigranten niet lid worden van een vakbond.

Amnesty International verwelkomt deze hervormingen voorzichtig. Als ze correct en volledig worden geïmplementeerd en gehandhaafd, kunnen ze een einde maken aan de meest problematische aspecten van het kafala-systeem en kunnen arbeidsmigranten misbruik ontvluchten en gerechtigheid zoeken. Er is echter meer nodig om het kafala-systeem volledig af te schaffen en de rechten van arbeidsmigranten te beschermen. Onderzoek van Amnesty, andere maatschappelijke organisaties, journalisten en VN-organen laat zien dat deze en eerdere hervormingen er tot nu toe niet voor gezorgd hebben dat de gedane beloften worden nagekomen.

De bouw van het Khalifa International Stadium in Qatar.

Wat moet dringend worden gedaan?

Totdat het hervormingsproces is voltooid en beter wordt geïmplementeerd, en uitbuitende werkgevers worden bestraft, hebben arbeidsmigranten in Qatar het zwaar. Er moet snel veel meer worden gedaan om het aanhoudende misbruik te stoppen. De volgende stappen zijn in elk geval nodig:

Effectieve uitvoering en handhaving van recente hervormingen.
Het versterken van de inspectiemechanismen om misbruik snel op te sporen en te stoppen.
Uitbetaling van fatsoenlijke lonen en het aanpakken van de schulden van de werknemers.
Verbeteren van de toegang tot de rechter voor werknemers en ervoor zorgen dat werkgevers die misbruik maken ter verantwoording worden geroepen.
Betere bescherming van huishoudelijk personeel.
Het respecteren van het recht van arbeidsmigranten om vakbonden op te richten.

Verantwoordelijkheden FIFA

Qatar heeft een duidelijke verplichting om mensenrechtenschendingen te voorkomen en schendingen te compenseren. Maar de FIFA heeft ook belangrijke verantwoordelijkheden die het moet nakomen. Door het Wereldkampioenschap voetbal aan Qatar toe te kennen zonder voorwaarden te stellen voor een betere bescherming van de rechten van arbeiders, droeg de FIFA op aanzienlijke schaal bij aan mensenrechtenschendingen. Als gevolg hiervan zijn in de afgelopen 12 jaar honderdduizenden arbeidsmigranten uitgebuit.

FIFA moet oplossing aandragen

In overeenstemming met internationale normen betekent dit dat de FIFA nu moet zorgen voor een herstel voor de uitbuiting van arbeiders in verband met het WK 2022. Het gaat om arbeiders die stadions bouwen of onderhouden, werken aan de infrastructuur, accommodaties, in de beveiliging en andere projecten die verband houden met het toernooi. Volgens de richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) betekent dit dat de FIFA ervoor moet zorgen dat de negatieve gevolgen worden aangepakt of ongedaan worden gemaakt. Herstel kan verschillende vormen aannemen, waaronder financiële compensatie, excuses, rehabilitatie of maatregelen om herhaling te voorkomen.