Qatar laat huishoudelijke hulpen uitbuiten
Wat is er aan de hand?
Arbeidsmigranten uitgebuit
Doordat werkgevers zoveel macht hebben over hun buitenlandse arbeidskrachten, is uitbuiting in Qatar wijdverbreid. Wanneer een arbeidskracht klachten heeft, bijvoorbeeld omdat hij of zij geen salaris krijgt, lange werktijden heeft, slechte leefomstandigheden kent of het paspoort is afgenomen, kan die eigenlijk geen kant op. Er zijn nagenoeg geen mogelijkheden om de situatie aan te vechten. Arbeidsmigranten mogen niet toetreden tot een vakbond en mogen er ook geen oprichten.
Lees meer
In november 2017 ondertekende Qatar een overeenkomst met de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (ILO), waarin het land afsprak de nationale arbeidswetten in overeenstemming te brengen met internationale standaarden. Sindsdien zijn er verschillende wettelijke maatregelen getroffen die de omstandigheden voor arbeidsmigranten zouden moeten verbeteren. Zo kwamen er een minimumloon en een wet voor huishoudelijk personeel. De nieuwe regels worden echter lang niet altijd nageleefd.
Doordat sommige hervormingen slechts ten dele zijn doorgevoerd, lopen grote aantallen arbeidsmigranten nog steeds het risico op dwangarbeid, beperkte bewegingsvrijheid en andere misstanden.
Uitbuiting blijft ondanks hervormingen
In Qatar werken circa 173.000 huishoudelijke hulpen uit onder meer Sri Lanka, Bangladesh, de Filipijnen en Kenia. Qatar voerde in 2017 de wet voor huishoudelijk personeel in. Daarin werden hun rechten vastgelegd. Zo mogen zij maximaal tien uur per dag werken en hebben zij recht op verplichte pauzes, een vrije dag per week en doorbetaling tijdens vakanties. Maar de wet wordt niet nageleefd. Amnesty onderzocht hoe het met de hulpen gaat en sprak met 105 van hen: 90 van hen zeggen dat ze regelmatig meer dan veertien uur per dag werken, 89 vrouwen werken vaak zeven dagen per week. De helft van de geïnterviewde vrouwen vertelde dat ze meer dan achttien uur per dag werken. Enkelen gaven aan dat ze niet naar behoren betaald kregen. Veertig vrouwen zeiden te zijn beledigd, geslagen of bespuugd.
Paspoort geconfisqueerd
De werkgever mag het paspoort van de hulp innemen, maar alleen als de hulp hier schriftelijk toe verzoekt. Van de 205 vrouwen met wie Amnesty sprak, hadden er slechts achttien hun paspoort in bezit. Desgevraagd zeiden ze bijna allemaal dat ze niet om toestemming waren gevraagd – hun paspoorten werden door de wervingsbureaus aan hun werkgevers gegeven om hun verblijfsvergunning te verwerken, en werden eenvoudigweg in beslag genomen. Tot voor kort hadden arbeidsmigranten een uitreisvergunning van hun werkgever nodig om Qatar te kunnen verlaten. De Qatarese overheid schrapte deze vergunning voor alle arbeidsmigranten behalve huishoudelijk personeel.
Het kafala- of sponsorsysteem
Arbeidsmigranten worden in Qatar onderworpen aan het kafala-systeem. Dit vereist dat zij een lokale sponsor hebben – de kafeel – die zorgt voor de toestemming om het land binnen te komen en voor de verblijfs- en werkvergunning. Bij onenigheid over loon, huisvesting, arbeidsomstandigheden en andere werkgerelateerde zaken, kan de kafeel besluiten zich als sponsor terug te trekken. Wanneer de kafeel dit doet, vervallen alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant. Arbeidsmigranten zijn hierdoor de speelbal van hun werkgever.
Lees meer
Ondanks hervormingen in 2018 staat het kafala-systeem nog steeds stevig overeind. Werknemers kunnen nog steeds niet van baan veranderen zonder toestemming van hun werkgever. Als ze dat toch doen worden ze gecriminaliseerd vanwege ‘weglopen’ en bestaat de kans dat hun paspoort wordt afgepakt.
Extreem lange werktijden
De vrouwen met wie Amnesty sprak, noemden lange werktijden zonder een behoorlijke rusttijd als een van de meest voorkomende vormen van misbruik van huishoudelijk personeel. Volgens hun contract mag huishoudelijk personeel niet meer dan 10 uur per dag en zes dagen per week werken. Dit is al meer dan de norm van de Internationale Arbeidsorganisatie ILO, maar de werkelijkheid is nog erger. De geïnterviewde vrouwen werken gemiddeld 16 uur per dag, meestal zonder vrije dag en zonder betaald te worden voor overwerk. Dat betekent dat zij 112 uur per week werken; bijna twee keer zoveel uren als is toegestaan.
Lees meer
Reina (niet haar echte naam) uit de Filipijnen vertelde dat ze een auto-ongeluk kreeg omdat ze maar twee uur had geslapen: ‘Ik ging om één uur ’s nachts naar bed. Om 3 uur ‘s nachts maakte de 17-jarige dochter van het gezin me wakker om voor haar een blikje Red Bull te kopen. Daarna begon ik om half zes met mijn dagelijkse werk, waste de auto en bereidde me voor om de kinderen naar school te rijden. Om tien uur reed ik met de auto tegen een muur aan.’
De wet voor huishoudelijk personeel stelt het maximum aantal werkuren weliswaar op tien uur per dag, maar staat meer werkuren toe als de hulp daarmee instemt. Door de scheve machtsverhouding en grote afhankelijkheid van hun werkgever durven veel hulpen dit niet te weigeren.
Loon niet uitbetaald
‘Je komt naar Qatar en uiteindelijk werk je voor niets. Ik voel me zo verdrietig.’ Dit zei Grace (niet haar echte naam) uit Kenia. Ze vertelde dat huishoudelijk personeel dat nooit of niet op tijd werd betaald, onder extreme financiële en psychologische druk stond. Als ze niet regelmatig geld naar huis kunnen sturen, dan is hun migratie zinloos en geeft het hen het gevoel dat ze hun gezin in de steek hebben gelaten. Van de 105 vrouwen die Amnesty sprak, zegt meer dan de helft (55) dat hun loon ofwel is uitgesteld ofwel maandenlang is ingehouden. Dit is in strijd met de wet, maar de vrouwen kunnen geen kant op. Deze praktijk komt mogelijk neer op dwangarbeid.
Mishandeling, misbruik en vernedering
Emily (niet haar echte naam): ‘Madam zal zeggen [je bent] een monster, ik snijd je tong af. Ik ben bang. Ze zal me zeggen dat ze me zal doden, altijd lelijke woorden. Ik ben slechts een hulp, ik kan niets doen.’ Amnesty sprak veertig vrouwen die zeggen dat ze verbaal en fysiek mishandeld zijn. Vaak gaat het om vernedering, geschreeuw en beledigingen. Vijftien vrouwen vertelden dat ze werden bespuugd, geslagen, geschopt, gestompt en aan hun haren werden getrokken. Vijf vrouwen gaven aan dat ze seksueel misbruikt werden door hun werkgever of door familieleden die op bezoek waren. De meeste vrouwen deden geen aangifte uit angst voor wraak.
Lees meer
Zowel de Wet op de sponsoring uit 2015 als de Wet op huishoudelijk personeel stellen dat werkgevers huishoudelijke hulpen moeten behandelen ‘op een manier die hun waardigheid en welzijn behoudt’ en dat ze moeten voorkomen dat ‘hun gezondheid of leven aan gevaar wordt blootgesteld’. De werkgevers moeten er voor zorgen dat huishoudelijk personeel op geen enkele manier lichamelijk of psychisch wordt geschaad. Beide wetten zijn echter vaag over de maatregelen die werkgevers zouden moeten nemen om aan deze verplichtingen te voldoen en welke gevolgen ze zullen ondervinden als ze dat niet doen.
Straffeloosheid
Werkgevers die misbruik maken van hun hulpen, gaan meestal vrijuit. Bij geen van de vrouwen met wie Amnesty sprak, moest de dader verantwoording afleggen. Als Qatar huishoudelijke hulpen wil beschermen, zal het een duidelijke boodschap moeten sturen naar de werkgevers dat uitbuiting niet wordt getolereerd. Sinds kort zijn er voor de hulpen Comités voor het beslechten van arbeidsgeschillen, maar voor de meeste vrouwen is het indienen van een klacht geen haalbare optie omdat ze tijdens het verwerken van hun klachten het risico loopt hun wettelijke status, inkomen en verblijfplaats te verliezen.
Lees meer
De hulpen hebben terwijl de klachtenprocedure loopt een veilige schuilplaats en inkomen nodig om in hun levensonderhoud te voorzien. Een door de overheid gerund onderkomen is echter niet volledig operationeel. Daardoor zien de huishoudelijke hulpen zich genoodzaakt om af te zien van het indienen van een klacht. Bovendien kunnen vrouwen die hun werkgever verlaten met vergeldingsmaatregelen te maken krijgen en beschuldigd worden van ‘ontduiking’ of andere strafbare feiten. Zeker tien vrouwen met wie Amnesty sprak, zeiden ten onrechte te worden beschuldigd van diefstaf, dertien anderen van ‘ontduiking’.
Keizersgracht 177
1016 DR Amsterdam
IBAN: NL45 TRIO 0198100000
