‘Te bang om te vertellen wat er is gebeurd’: mensenrechten in het gedrang in Ethiopië
Een terrorismewet die mensenrechtenwerk belemmert, autoriteiten die hardhandig optreden tegen tegenstanders van het regime, en journalisten die monddood worden gemaakt: de mensenrechtensituatie in Ethiopië verslechtert. Als medewerker van Amnesty’s Human Rights Capacity-Building Programme (HURICAP) reisde ik begin maart naar een Oost-Afrikaans land* om een training voor Ethiopische mensenrechtenverdedigers bij te wonen.
Door: Isabella Regan, Projectmedewerker HURICAP, Amnesty International Nederland
In Ethiopië werkt Amnesty’s HURICAP samen met een mensenrechtenorganisatie om de capaciteit te versterken op het gebied van het monitoren, documenteren en rapporteren van mensenrechtenschendingen. We trainden de Ethiopische activisten op het herkennen van patronen van schendingen, interviewen van slachtoffers en getuigen, veilig doen van onderzoek en monitoren van demonstraties, seksueel geweld en marteling. Tijdens de week met de activisten heb ik uit eerste hand kunnen horen hoe schrijnend de mensenrechtensituatie in Ethiopië is.
Het is een bewogen jaar voor het land: in januari kondigde de regering aan ruim 7.000 politieke gevangenen onder een regeringspardon vrij te laten, én beloofde minister president Hailemariam Desalegn de beruchte Maekelawi-gevangenis in de hoofdstad Addis Ababa – volgens Amnesty een zogenaamde ‘torture chamber’ – te sluiten. Op het gebied van mensenrechten leek het dus de goede kant op te gaan. Inmiddels heeft Hailemariam Desalegn zijn ontslag ingediend na het opnieuw uitbreken van grootschalige anti-regeringdemonstraties, is wéér een noodtoestand uitgeroepen én zijn journalisten en activisten opnieuw gearresteerd. Het schijntje hoop waar het jaar mee begon lijkt als sneeuw voor de zon verdwenen.
Eskinder Nega weer opgepakt
De anti-terrorisme wet (‘Anti Terrorism Proclamation’, ATP) hindert het doen van effectief mensenrechtenonderzoek. Sinds 2009 gebruikt de Ethiopische regering deze wet om, onder het mom van ‘nationale veiligheid’, politieke tegenstanders op te sluiten en met harde hand demonstraties tegen het regime te stoppen. Een stuitend voorbeeld hiervan is Eskinder Nega. Deze Ethiopische journalist, ook Amnesty-gewetensgevangene, werd in 2012 veroordeeld tot 18 jaar gevangenisstraf vanwege ‘terrorisme’. Zijn misdaad? Schrijven dat hij hoopte dat het jaar 2011 het jaar zou worden dat Ethiopiërs niet meer worden gearresteerd vanwege hun politieke overtuigingen. Op 14 februari werd hij na een gevangenisstraf van zeven jaar vrijgelaten, maar op 25 maart pakten de autoriteiten hem – samen met 29 anderen – opnieuw op.
‘Zelfs dokters worden meegenomen’
Tijdens de HURICAP-training deelden deelnemers hun persoonlijke verhalen waaruit goed duidelijk werd hoe de overheid mensenrechtenonderzoek in het land probeert te belemmeren. Vaak worden ze gevolgd door veiligheidsdiensten wanneer ze getuigen willen spreken en moeten ze zich vermommen om niet op te vallen. Toch worden mensenrechtenverdedigers vaak gearresteerd tijdens het monitoren van demonstraties en gevangengezet. In Oromia, zo vertelt een deelnemer, ‘zijn zelfs dokters opgepakt’ die ‘gewonde demonstranten hielpen’ nadat de politie op hen schoot. In gebieden waar veel onderdrukking is en demonstraties plaatsvinden, vooral in de Amhara- en Oromia-gebieden, zijn slachtoffers of getuigen van schendingen ‘te bang voor de overheid’ om te vertellen wat er is gebeurd.
Eenmaal gearresteerd en opgesloten worden rechten op een eerlijk proces en van gedetineerden geschonden: contact met advocaten en familieleden is niet toegestaan en politieke gevangenen worden gemarteld. Een activist vertelde hoe hij jarenlang continue werd opgepakt, in eenzame opsluiting zat en ‘urenlang buiten in de brandende zon of de regen’ op zijn knieën moest zitten. Ervaringen waar hij jarenlang mentaal onder heeft geleden.
Ondersteun mensenrechtenactivisten in Ethiopië
De huidige noodtoestand vergergert de mensenrechtensituatie: Communicatiemiddelen zijn beperkt, en het internet kan worden geblokkeerd. Demonstraties zijn verboden, dissidenten worden gearresteerd en opgesloten, en kritiek op het regime is niet toegestaan. Daarnaast zijn de mogelijkheden voor (digitale) surveillance verruimt. De invloed van de noodtoestand op de vrijheid van meningsuiting wordt door de arrestatie van Eskinder Nega pijnlijk duidelijk.
Ondanks eerdere positieve ontwikkelingen en de rooskleurige beloftes van de regering om meer politieke vrijheden te waarborgen staan mensenrechten dus nog altijd onder druk. Het is essentieel dat journalisten en mensenrechtenverdedigers hun werk goed kunnen blijven doen zodat zij schendingen kunnen documenteren en rapporteren. Daarmee kunnen zij druk uitoefenen op de regering om haar beloftes waar te maken. Door deze activisten te ondersteunen in hun werk kan HURICAP hier hopelijk een steentje aan bijdragen.
Kom ook in actie
De Ethiopische regering gebruikt de noodtoestand om critici de mond te snoeren. Kom in actie voor Seyoum Teshome en Taye Dendea die sinds maart gevangenzitten omdat ze kritiek hadden op de regering.
*Voor de veiligheid van de mensenrechtenactivisten waar wij mee werken publiceren we geen informatie over de locatie van de training of de namen/gegevens van deelnemers.
