Saudi-Arabië: Uitbuiting van Keniaanse huishoudelijke hulpen

Keniaanse vrouwen die als huishoudelijke hulp worden ingehuurd in Saudi-Arabië hebben te maken met uitbuiting en discriminerende werkomstandigheden, die vaak neerkomen op dwangarbeid en mensenhandel. Dat concludeert Amnesty International in een nieuw rapport.

Locked in, left out: the hidden lives of Kenyan domestic workers in Saudi Arabia documenteert de ervaringen van meer dan 70 vrouwen die voorheen in Saudi-Arabië werkten. Bemiddelaars in Kenia misleidden hen over de aard van hun baan. Eenmaal in Saudi-Arabië moesten de vrouwen onder zware omstandigheden werken. Ze werkten regelmatig meer dan 16 uur per dag, kregen geen vrije dagen en mochten het huis niet verlaten. De vrouwen werden ook geconfronteerd met vreselijke leefomstandigheden en onmenselijke behandeling, waaronder seksueel, verbaal en fysiek geweld. Werkgevers namen vaak hun paspoorten en telefoons in beslag en hielden soms hun loon in.

Keniaanse arbeidsmigranten in Saudi-Arabië

In Saudi-Arabië werken ongeveer 4 miljoen huishoudelijke hulpen, volgens officiële statistieken allemaal met een buitenlandse nationaliteit. Onder hen bevinden zich 150.000 Kenianen. Vanwege de stijgende werkloosheid in Kenia moedigen de Keniaanse autoriteiten jonge mensen aan om werk te zoeken in de Golflanden, waaronder Saudi-Arabië. De Saudische autoriteiten beweren hervormingen te hebben doorgevoerd op het gebied van arbeidsrechten, maar achter gesloten deuren worden huishoudelijke hulpen nog steeds geconfronteerd met schokkende vormen van racisme, misbruik en uitbuiting.

“De Saudische en Keniaanse autoriteiten moeten luisteren naar deze vrouwen, wier werk gezinnen in stand houdt en bijdraagt aan de economische ontwikkeling van beide landen,” zegt Irungu Houghton van Amnesty International. “De Saudische autoriteiten moeten huishoudelijk personeel dringend gelijke bescherming bieden onder de arbeidswet, een inspectiesysteem invoeren om het misbruik binnenshuis aan te pakken en het kafala-sponsorsysteem volledig ontmantelen.”

Zowel de Saudische als de Keniaanse autoriteiten hebben niet gereageerd op Amnesty’s verzoek om commentaar of informatie.

Lange dagen zonder rust

De tientallen vrouwen met wie Amnesty International sprak, liepen tegen extreme overbelasting aan. Een typische werkdag bestond uit minimaal 16 uur, vaak meer. Ze kregen gemiddeld 900 SAR, zo’n 212 euro, per maand betaald. Geen van hen kreeg overuren uitbetaald. Hierdoor komt het gemiddelde loon, rekening houdend met de werkuren, neer op ongeveer 44 eurocent per uur. Bovendien betaalden sommige werkgevers het salaris van de vrouwen te laat of helemaal niet uit. Vrijwel alle geïnterviewde vrouwen meldden dat ze nooit een dag vrij kregen tijdens hun verblijf in Saudi-Arabië – voor sommigen zelfs twee jaar.   

Rashida*, een voormalige huishoudelijke hulp, zei: 

“Ze [de werkgever] dacht niet dat ik moe kon worden. Er was geen kans om te rusten. Ik werkte de hele dag voor haar en zelfs ’s nachts was ik nog aan het werk. Ik voelde me als een ezel en zelfs ezels krijgen rust.” 

Vrijheidsberoving en isolement

Alle vrouwen zeiden dat ze te maken hadden met ernstige beperkingen van hun vrijheid en privacy. Door de inbeslagname van hun telefoons waren ze afgesneden van de buitenwereld, hadden ze geen contact meer met hun familie en raakten ze ernstig geïsoleerd.

Eve* vertelde hoe haar isolatie ervoor zorgde dat ze niet over haar omstandigheden kon klagen. “Het eerste wat mijn baas deed was mijn paspoort innemen. Als je ernaar vraagt, zeggen ze ‘ik heb alles voor je betaald’…en je zal er niets over zeggen omdat je in een vreemd land bent.”

Amper eten en erbarmelijke leefomstandigheden

Bijna alle vrouwen zeiden dat ze van hun werkgevers geen eten kregen of alleen restjes, waardoor sommigen moesten overleven op brood of gedroogde instant noedels. De meeste vrouwen beschreven ook dat hun leefomstandigheden volstrekt ontoereikend waren. Ze moesten slapen in een voorraadkast of op de vloer van de kinderkamer, zonder fatsoenlijk bed, beddengoed of werkende airconditioning.   

Vernedering en seksueel geweld

Veel van de vrouwen vertelden hoe ze uitgescholden en vernederd werden, terwijl anderen seksueel misbruikt en in sommige gevallen verkracht werden door hun mannelijke werkgevers.  

Judy*: “Hij verkrachtte me en bedreigde me zodat ik het niet aan zijn vrouw zou vertellen. Ik zweeg. Het was zijn dagelijkse routine, ik probeerde hem te zeggen ermee op te houden maar mannen zijn erg sterk. Dus uiteindelijk verkrachtte hij me vijf keer.”   

Terwijl velen te bang waren om het misbruik te melden bij de Saudische autoriteiten of de Keniaanse ambassade, kregen degenen die dat wel deden te maken met vergelding zoals het inhouden van loon, of valse beschuldigingen van diefstal.

Racisme

Het rapport belicht ook hoe systemische racisme een kweekbodem is voor uitbuiting, misbruik en de rassendiscriminatie waar de vrouwen mee te maken kregen. Veel vrouwen vertelden dat hun werkgevers hen zeer denigrerende en racistische namen gaven, zoals “hayawana” (beest), “khaddama” (knecht) en “sharmouta” (prostituee). Werkgevers spraken ook denigrerend over hun huidskleur, maakten opmerkingen over hun lichaamsgeur of verboden hen hetzelfde bestek of huishoudelijke artikelen te gebruiken als de familie.

*Namen zijn veranderd   

Onvoldoende wetten en hervormingen

In de afgelopen jaren voerde Saudi-Arabië, als onderdeel van het ‘Vision 2030’-programma, beperkte hervormingen door in het kafala-sponsorsysteem. Echter, deze beperkte hervormingen zijn alleen van toepassing op arbeiders die vallen onder de Arbeidswet, waar huishoudelijk personeel van is uitgesloten van. Huishoudelijk personeel wordt nog steeds onderworpen aan strenge beperkingen op hun bewegingsvrijheid en in de meeste gevallen hebben ze nog steeds toestemming van de werkgever nodig om van baan te veranderen of het land te verlaten.  

In 2023 heeft de regering regelgeving voor huishoudelijk personeel ingevoerd om de werktijden en omstandigheden beter te regelen. Maar zonder een effectief controle-, inspectie- en handhavingsregime zijn deze regels in de praktijk vaak betekenisloos. Veel van het misbruik dat Amnesty International documenteerde is illegaal onder de Saudische wet, maar vindt alsnog straffeloos plaats. 

Oproep Amnesty International

Kenia moet samenwerken met Saudi-Arabië om de bescherming van arbeidsmigranten te waarborgen. Het moet beter gereguleerd worden hoe vrouwen worden geworven. Ambassades moeten beter in staat zijn om huishoudelijk personeel in nood dringend te ondersteunen. Hieronder valt het opzetten van safe houses en financiële en juridische ondersteuning voor degenen die dat nodig hebben.