Oekraïne: honderden burgerdoden bij Russische beschietingen met verboden munitie in Charkov

Honderden burgers zijn gedood in de Oekraïense stad Charkov door willekeurige Russische beschietingen met verboden clustermunitie en onnauwkeurige raketten. Dat staat in een nieuw Amnesty-rapport.

Het rapport ‘Anyone can die at any time’: Indiscriminate attacks by Russian forces in Kharkiv, Ukraine’ documenteert hoe Russische troepen veel burgers hebben gedood door het bombarderen van woonwijken in Charkov.

Na onderzoek vond Amnesty International bewijs dat Russische troepen herhaaldelijk clustermunitie van het type 9N210/9N235 en anti-personeelsmijnen gebruiken. Beide soorten munitie zijn volgens internationale verdragen verboden omdat ze geen onderscheid maken tussen burger- en militaire doelen.

‘Meedogenloos spervuur’

‘De bevolking van Charkov is de afgelopen maanden geconfronteerd met een meedogenloos spervuur van willekeurige aanvallen, waarbij honderden burgers werden gedood en gewond raakten’, zegt Donatella Rovera, senior crisisonderzoeker van Amnesty International. ‘Mensen werden gedood in hun huizen, op straat, in speeltuinen, op begraafplaatsen, terwijl ze in de rij stonden voor humanitaire hulp of toen ze boodschappen deden.’

‘Het herhaaldelijke en grootschalige gebruik van verboden clustermunitie toont de totale minachting voor het leven van burgers. De Russische troepen die hiervoor verantwoordelijk zijn, moeten verantwoording afleggen voor hun daden. En slachtoffers en hun families moeten herstelbetalingen ontvangen’, zegt Rovera.

De directeur van de medische afdeling van het regionaal militair bestuur van Charkov vertelde dat 606 burgers zijn gedood en 1.248 mensen gewond raakten sinds het begin van het conflict.

Internationaal recht geschonden

Hoewel Rusland geen partij is bij het Verdrag inzake clustermunitie of het Verdrag inzake antipersoneelmijnen, verbiedt het internationaal humanitair recht willekeurige aanvallen en het gebruik van wapens die geen onderscheid maken tussen burger- en militaire doelen. Willekeurige aanvallen waarbij burgers worden gedood of gewond raken of die burgerobjecten schade toebrengen, zijn oorlogsmisdrijven.

Aanval op speeltuin 

Op 15 april vuurden Russische troepen clustermunitie af in en rond de Myru-straat, in de wijk Industrialni. Ten minste negen burgers werden gedood en meer dan 35 mensen raakten gewond, onder wie kinderen. Artsen van een ziekenhuis in Charkov lieten Amnesty metaalfragmenten zien die ze uit de lichamen van patiënten hadden verwijderd, waaronder stukken staal die kenmerkend zijn voor 9N210/9N235-clustermunitie.

In een nabijgelegen speeltuin raakte Oksana Litvynyenko zwaar gewond toen clustermunitie ontplofte terwijl ze aan het wandelen was met haar man en hun vierjarige dochtertje. Ze kreeg granaatscherven in haar rug, borst en buik. De aanval vond ‘s middags plaats toen veel andere gezinnen met hun kinderen op de speelplaats waren. Oksana Litvynyenko overleed op 11 juni aan haar verwondingen,

Op 12 maart verloor Veronica Cherevychko haar rechterbeen toen een Grad-raket een speeltuin voor haar huis in de wijk Saltivka trof. ‘Ik zat op deze bank toen de explosie plaatsvond. Ik herinner me dat ik vlak voor de explosie een fluitend geluid hoorde. Toen werd ik wakker in het ziekenhuis, zonder been. Nu is mijn leven opgedeeld in voor en na 12 maart. Ik weet niet wat ik moet zeggen over [de] mensen die het hebben gedaan. Ik zal ze nooit begrijpen.’

Meer aanvallen op burgers

Tetiana Ahayeva stond bij de ingang van haar wooncomplex toen verschillende clusterbommen ontploften. Ze vertelde: ‘Er was plotseling een geluid als van rotjes. Ik zag de rookwolken waar explosies waren. We vielen op de grond en probeerden dekking te zoeken. De zoon van onze buurman, de 16-jarige Artem Shevchenko, werd ter plekke gedood… Zijn vader had een verbrijzelde heup en een wond in zijn been van een granaatscherf.’

Zeker zes mensen werden gedood en vijftien raakten gewond toen op 24 maart een parkeerplaats in de buurt van het metrostation Akademika Pavlova door clustermunitie werd geraakt. Daar stonden honderden mensen in de rij voor humanitaire hulp.

Valeriia Kolyshkina, een verkoopster in een dierenwinkel in de buurt van de aanval vertelde: ‘Een man werd net buiten de winkel gedood. Hij stond buiten te roken terwijl zijn vrouw dierenvoeding kocht… Granaatscherven kwamen door het raam en vlogen over mijn hoofd terwijl ik achter de toonbank stond. Daarna waren er nog verschillende explosies. Er was totale paniek. De winkel was vol met mensen. We renden naar de berging achterin de winkel om bescherming te zoeken. Het was heel eng… Ik dacht dat ik dood zou gaan.’

Onderzoekers van Amnesty International vonden delen van een 220 mm Uragan-raket, waarin 30 stukken kleinere munitie zitten, in een krater op het asfalt. Rond het gebied vonden ze ook fragmenten van de 9N210/9N235-clustermunitie.

Ongeleide raketten – zoals Grads en Uragans die routinematig door Russische troepen zijn gebruikt – zijn onnauwkeurig waardoor ze slachtoffers maken wanneer ze in burgergebieden worden gebruikt. Ongeleide artilleriegranaten hebben een foutmarge van meer dan 100 meter. In woonwijken waar gebouwen niet meer dan een paar meter van elkaar staan, betekent die onnauwkeurigheid vrijwel zeker dat er burgerslachtoffers vallen en schade aan burgerdoelen wordt aangebracht.

Oekraïense troepen lanceren vaak aanvallen vanuit woonwijken, waardoor burgers in die gebieden in gevaar worden gebracht. Dit is in strijd met het internationaal humanitair recht en rechtvaardigt op geen enkele manier de herhaalde willekeurige aanvallen van Russische troepen.

Achtergrond

Amnesty-onderzoekers onderzochten 41 aanvallen waarbij ten minste 62 mensen werden gedood en zeker 196 mensen gewond raakten. Er werden 160 mensen in Charkov geïnterviewd, onder wie mensen die een aanval hadden overleefd, familieleden van slachtoffers, getuigen en artsen die de gewonden behandelden. De onderzoekers analyseerden bewijsmateriaal van aanvallen, met name munitiefragmenten. Daarnaast werd digitaal materiaal geanalyseerd.

Al het voortgaande onderzoek van Amnesty International over schendingen van de mensenrechten en het internationaal humanitair recht begaan tijdens de oorlog in Oekraïne is hier beschikbaar.

Lees meer in het webdossier over de oorlog in Oekraïne.