Nieuw Russisch wetsvoorstel over ‘buitenlandse agenten’ holt vrije meningsuiting verder uit 

Volgens een wetsvoorstel dat in het Russische parlement werd ingediend, zouden personen die geld uit het buitenland ontvangen, geïdentificeerd worden als ‘buitenlandse agenten’. Als de wet wordt aangenomen, mogen zij geen functie bij de overheid bekleden en worden ze gedwongen hun brieven aan autoriteiten en ander materiaal te markeren met het label ‘buitenlandse agent’.

‘Als de wet wordt aangenomen, zal het het werk van maatschappelijke organisaties die geld uit het buitenland ontvangen, schaden en drastisch beperken, evenals dat van veel andere groepen. Het zal het stigmatiserende label van ‘buitenlandse agent’ op individuen plakken zoals dit het [al jaren] doet voor onafhankelijke ngo’s die geacht worden ‘deel te nemen aan politieke activiteiten in het belang van buitenlandse staten, hun organen, internationale of buitenlandse organisaties, buitenlandse burgers of staatlozen,’ zegt Natalia Prilutskaya van Amnesty International.

Nieuwe heksenjacht op mensenrechtenverdedigers

‘Het wetsvoorstel luidt een nieuwe heksenjacht in op maatschappelijke groeperingen en mensenrechtenverdedigers die opkomen voor gerechtigheid en waardigheid. Het legt de overtuiging van de Russische autoriteiten bloot dat actoren uit het maatschappelijk middenveld destructieve “agenten van het Westen” zijn die erop uit zijn de regering te destabiliseren. De autoriteiten zien hen niet als belangrijke bondgenoten om uitdagingen aan te pakken en positieve verandering teweeg te brengen. De Russische autoriteiten hebben het maatschappelijk middenveld al financieel uitgehongerd en veel organisaties gedwongen te sluiten. Nu demoniseren ze individuele activisten verder,’ zegt Prilutskaya.

Hoe meer het repressieve regime van Vladimir Poetin onder druk komt te staan ​​door Russen die kritiek te uiten op de regering, onder meer bij de aanpak van de coronapandemie, hoe meer het probeert om manieren te bedenken om mensen met een afwijkende mening te stoppen. In plaats van hun tijd te verspillen aan het smoren van kritiek, zouden de Russische autoriteiten het wetsvoorstel moeten intrekken en zich moeten inzetten voor het waarborgen van de mensenrechten in Rusland.

Achtergrond

De Russische wet op ‘buitenlandse agenten’ is op 21 november 2012 in werking getreden. Sindsdien hebben honderden organisaties hun financiering zien teruglopen, werd hun reputatie aangetast en hun personeel geïntimideerd of vervolgd. De wet wordt willekeurig toegepast op Russische maatschappelijke organisaties, mensenrechtenverdedigers en politieke activisten, onder wie de meest uitgesproken critici van de autoriteiten, zoals de Anti Corruptie Stichting van Aleksey Navalny.

Volgens het wetsvoorstel dat op 18 november 2020 werd geïntroduceerd, zou het label ‘buitenlandse agent’ verplicht zijn voor publicaties en ander materiaal uitgegeven door openbare verenigingen en hun leden, evenals voor ngo-personeel dat geacht wordt in die categorie te vallen. Het lijkt de bedoeling om de weinige mogelijkheden die er nog zijn voor buitenlandse financiering te blokkeren. In het wetsvoorstel staat ook dat de status van ‘buitenlandse agenten’ wordt uitgebreid met niet-geregistreerde openbare verenigingen.

Ngo’s in kwaad daglicht

De term ‘buitenlandse agent’ dateert uit het Sovjettijdperk en is voor veel Russen nog een equivalent van ‘spion’ of ‘ landverrader’. Zo stelt de wet Russische ngo’s in een kwaad daglicht om zo de ontwikkeling van een maatschappelijk middenveld tegen te werken en critici van het regime het zwijgen op te leggen. Veel Russen, gevoed door de invloedrijke en Poetin-gezinde staatsmedia, zien veroordeelde mensenrechtenorganisaties en andere ngo’s werkelijk als spionnen van het Westen die Rusland kapot willen maken.

Het stempel van ‘landverrader’ maakt een organisatie verdacht. Veel (lokale) instanties die altijd graag met de mensenrechtenorganisaties hadden samengewerkt –  bijvoorbeeld rechters, gemeenten of scholen – durven dat nu vrijwel niet meer aan uit angst zelf dat stempel te krijgen.