Isolatie in vreemdelingendetentie, schadelijk en onnodig

De plaatsing in isoleercellen van in detentie verblijvende vreemdelingen is schadelijk, brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee en is ondanks toezeggingen door de regering niet afgenomen. Dat blijkt uit het rapport ‘Als iemand lijdt, moet hij dan naar een isoleercel?’, dat Amnesty International Dokters van de Wereld en de Stichting LOS vandaag publiceren.

‘Toen ik een week in detentie zat kreeg ik heel slecht nieuws over mijn zoon, die in levensgevaar was. Ik was radeloos. Ik huilde en sloeg mezelf. Eén van de medewerkers, die mijn taal sprak, hoorde mij zeggen dat ik mezelf van het leven zou beroven. Na een tijdje kwamen er vier mensen die zeiden, “Wij hebben gehoord dat u zich van het leven wilt beroven. We gaan u naar een andere cel brengen.”

Maar ze vertelden me niet dat het om een isoleercel ging. Er stond een toilet in de cel en een kale matras met alleen een deken. Het was erg zwaar voor me.

Ik heb één nacht in de isoleercel gezeten. Ze nemen je kleren af, je slaapt op een matras, en er staat een camera op je gericht. Ze zeiden dat het voor mijn veiligheid was. Ik antwoordde: “Ik heb het zo koud, is dit voor mijn veiligheid? Hier word ik alleen maar zieker.” Die hele nacht heb ik gehuild, terwijl ik werd bekeken.

Was dit mijn straf? Als iemand lijdt, moet hij dan naar een isoleercel?’

De Nederlandse overheid maakt haar belofte om isolatie in vreemdelingendetentie terug te dringen niet waar. Isolatie is zowel vanuit het perspectief van mensenrechten als vanuit medisch oogpunt problematisch – zeker in vreemdelingendetentie. Uit medisch onderzoek blijkt dat isolatie – ook kortdurende – schadelijk kan zijn voor de (geestelijke) gezondheid. Desondanks werd isolatie de afgelopen jaren onverminderd toegepast.

Van januari tot en met oktober 2014 zaten 379 gedetineerde vreemdelingen in een isoleercel. Het percentage is al jarenlang gelijk: dagelijks zit gemiddeld 1,2 of 1,3 procent van de gedetineerde vreemdelingen in isolatie. Dit lijkt een verwaarloosbaar percentage, maar jaarlijks zitten er dus honderden vreemdelingen in een isoleercel, met mogelijk schadelijke gevolgen voor de gezondheid.

‘Vaak gaat het om mensen met grote psychische problemen’, aldus Annemarie Busser van Amnesty International, een van de opstellers van het rapport.’ Die horen in een psychiatrische kliniek met deskundige behandeling, niet in een detentiecentrum’.

Hoe ziet een isolatiecel eruit?

Een kale cel, met alleen overdag een zitkussen, ´s nachts een matras, een toilet, een kraantje, een scheurhemd dat over het naakte lichaam wordt gedragen en voor de nacht een scheurdeken. Geen televisie, geen radio, geen boeken, geen uitzicht. 

Het kan anders

Het onderzoek laat zien dat ondanks de intentie hiertoe, de wetgeving, het beleid en de praktijk de laatste jaren nauwelijks zijn veranderd om isolatie echt te voorkomen. Dringende aanpassingen zijn dan ook nodig.

Dit voorjaar buigt het kabinet zich over een wetsvoorstel waarin een aantal zaken rondom vreemdelingendetentie wordt veranderd. Dit is dé gelegenheid om eindelijk ernst te maken met het verminderen van het gebruik van isolatie. Dat is ook mogelijk met Zweden als voorbeeld. In Zweden kunnen mensen nooit als straf in een isoleercel worden geplaatst. Op een populatie van 508 vreemdelingen in het detentiecentrum Flen is in 2014  vijftien keer over gegaan tot isolatie als ordemaatregel, die gemiddeld  twaalf uur duurde. Vreemdelingen in Nederland die in de eerste maanden van 2014 wegens ‘ordeproblemen’ in de isoleercel zijn geplaatst, verbleven daar gemiddeld vijfenhalve dag. Een van hen verbleef daar zelfs 29 dagen aaneengesloten.

Aanbevelingen

• Schrap de bevoegdheid om isolatie als disciplinaire straf op te leggen in vreemdelingendetentiecentra uit de wet.
• Neem concrete stappen, beschreven in een actieplan, om te werken aan het terugdringen en uiteindelijk uitbannen van het gebruik van isolatie als ordemaatregel; hanteer hierbij de al door de GGZ gestelde kaders.

Meer informatie:

• Lees het rapport Isolatie in vreemdelingendetentie of de uitgebreide versie voor professionals.
• Lees de blog ‘Een zieke patiënt laat je nooit alleen’
• Lees het rapport uit mei 2014: ‘Geketende zorg: gezondheidszorgen in vreemdelingendetentie’