Gerechtigheid voor George Floyd: een jaar van activisme tegen racisme en politiegeweld

Op 25 mei 2021 is het een jaar geleden dat politieagent Derek Chauvin en drie andere agenten van de politie in Minneapolis George Floyd martelden en buitengerechtelijk executeerden. Darnella Frazier, een 17-jarige zwarte vrouw, filmde de moord, publiceerde de video waarna wereldwijd protesten losbarstten tegen politiegeweld in de VS die vooral zwarte mensen treft.

De video van de moord op George Floyd door politieagenten in Minneapolis schokte het wereldwijde geweten, maar misbruik en buitensporig toezicht op zwarte mensen door wetshandhavers is zo oud als de politie in de VS zelf. In het Zuiden heeft het beroep van politie wortels in de slavenpatrouilles die in het leven waren geroepen door slavendrijvers. Zij gebruikten die patrouilles om hun eigendommen – zwarte mensen – terug te halen, te slaan, te straffen of te doden. Systemisch, anti-zwart racisme vormt de kern van het huidige Amerikaanse strafrechtssysteem, zoals blijkt uit de moorden op zwarte en inheemse mensen, die zijn oververtegenwoordigd in vergelijking met andere rassen.

Sombere geweldscijfers VS

George Floyd was een van de meer dan 1.000 mensen die elk jaar door wetshandhavers in de Verenigde Staten worden gedood. Politiegeweld is dan ook een belangrijke doodsoorzaak voor jonge mannen in de VS. In de VS kan naar verwachting ongeveer 1 op de 1.000 zwarte mannen tijdens hun leven door de politie worden vermoord. Tussen 2015-2020 werd van 30 procent van de mensen die door de politie werden gedood, gezegd dat ze tekenen vertoonden van psychische aandoeningen. Ondanks deze sombere geweldscijfers worden de meeste wetshandhavers niet verantwoordelijk gehouden voor onwettige moorden. Ze kunnen straffeloos doorgaan met buitensporig en soms dodelijk geweld, met name tegen zwarte mensen. Tussen 2005 en 2019 werden slechts drie wetshandhavers veroordeeld voor moord als gevolg van politiegeweld.

Wereldwijd protest tegen racistisch politiegeweld

Zelfs tijdens de coronapandemie gingen na de moord op George Floyd mensen de straat op om te protesteren tegen politiegeweld, rassendiscriminatie en de gesel van blanke suprematie. In de VS waren er de grootste protesten in de geschiedenis van het land. Bij de Black Live Matter-demonstraties in de VS was wederom spraken van politiegeweld.

Ook in Indonesië tot Nieuw-Zeeland, in Zwitserland tot Argentinië en daarbuiten kwamen mensen online en offline in actie om gerechtigheid te eisen voor George Floyd en om hun solidariteit te tonen met de rechten van zwarte mensen. Ze eisten ook dat er einde moet komen aan racistisch en discriminerend politiegeweld in hun eigen land.

Hoewel racisme en schendingen van de mensenrechten door de politie in de Verenigde Staten gruwelijk zijn, zijn het mondiale problemen die elk land treffen en ze vereisen een wereldwijde inspanning om er een einde aan te maken.

Reacties elders in de wereld

Een paar voorbeelden van de wijze waarop in de wereld werd gereageerd op de dood van George Floyd.

In 2020 organiseerde Amnesty Indonesië een online concert genaamd Sounds Rights om het Indonesische publiek bewust te maken van politiegeweld in de VS en in Indonesië. Sprekers noemden de verbanden tussen mensen die strijden tegen politiegeweld in de VS en schendingen door veiligheidstroepen tegen de mensen van de beweging voor onafhankelijkheid van West-Papoea. Amnesty Indonesië organiseerde ook een online webinar over mensenrechteneducatie om het grote publiek informatie te verstrekken over politiegeweld.

Het verhaal van George Floyd had een sterke weerklank in Frankrijk. Een paar maanden voor de moord op George Floyd werd bezorger Cédric Chouviat aangehouden door een politieagent die hem in een wurggreep nam. Hij stierf kort daarna. Zijn laatste woorden waren ‘Ik ben aan het stikken’, wat hij zeven keer herhaalde. Er heeft nog geen proces plaatsgevonden. Amnesty Frankrijk streeft naar structurele hervormingen van de politie om het gebruik van geweld of discriminerende controles tegen te gaan.

Amnesty Puerto Rico legde een verband met de strijd tegen buitensporig geweld door de politie in eigen land, vooral tijdens vreedzame protesten. Ze organiseerde een presentatie over het gebruik van traangas tijdens demonstraties en mogelijke mensenrechtenschendingen. Ook werd een online training gegeven voor mensen om als waarnemer op te treden tijdens demonstraties om schendingen van mensenrechten te documenteren. Het ‘Official, I Have Rights’-project, met als doel mensen voor te lichten over hun rechten wanneer ze worden geconfronteerd met een politie-interventie.

Vanwege de coronapandemie en de lockdown, werd Amnesty Argentinië creatief op sociale media om politiegeweld en racisme aan de kaak te stellen en om solidariteit te delen met de protetsen in de VS. Ze nam onder meer deel aan de wereldwijde #BlackOutTuesday, toen mensen over de hele wereld een zwarte doos plaatsten om de aandacht te vestigen op buitensporig politiegeweld.

Amnesty Nederland startte een petitie waarin de Nederlandse regering werd gevraagd snel stappen te ondernemen tegen etnisch profileren door de politie, onnodig politiegeweld te voorkomen, om geen gebruik te maken van discriminerende algoritmes en om anti-discriminatie en mensenrechten centraal te stellen in het onderwijs.

VN-resolutie

Als gevolg van de moord op George Floyd nam de VN-Mensenrechtenraad deze zomer een resolutie aan voor de bevordering en bescherming van de mensenrechten en fundamentele vrijheden van mensen van Afrikaanse afkomst tegen overmatig gebruik van geweld en andere mensenrechtenschendingen door wetshandhavers.

De Hoge VN-Commissaris voor Mensenrechten Michelle Bachelet merkte daarover op: ‘We moeten de erfenis van slavernij, de transatlantische handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen en de context van kolonialisme aanpakken. We moeten erkennen dat er eeuwenlang racistisch discriminerend beleid is gevoerd na de formele afschaffing van de slavernij.’

Ondanks de schikking in de civiele rechtszaak over George Floyd en de veroordeling van politieagent Derek Chauvin, kan er geen echte gerechtigheid zijn voor dit misdrijf. Voor te veel gezinnen die worden getroffen door geweld van wetshandhavers, is er nooit gerechtigheid. Staten moeten dan ook maatregelen nemen om mensen verantwoording te laten afleggen als ze de mensenrechten schenden.

Deze tekst is gebaseerd op een artikel van Kristina Roth, Senior Advocate for the Criminal Justice Program bij Amnesty International USA en Alli McCracken Jarrar, campagnevoerder van Amnesty International voor Noord-Amerika.