EU: ministers stellen detentie, sancties en ontneming van rechten op basis van migratiestatus voor

Op 8 december 2025 bereikten de EU-ministers van Binnenlandse Zaken overeenstemming over de EU-terugkeerregeling. Door deze voorstellen komen meer mensen in precaire situaties en juridische onzekerheid. 

“Het standpunt van de EU-ministers over de terugkeerregeling onthult het hardnekkige, misplaatste streven van de EU om koste wat kost het aantal uitzettingen, razzia’s, surveillance en detenties op te voeren,” zegt Olivia Sundberg Diez van Amnesty International. “Deze strafmaatregelen komen neer op een ongekende ontneming van rechten op basis van migratiestatus en zullen meer mensen in precaire situaties en juridische onzekerheid brengen.” 

Daarnaast blijven de EU-lidstaten aandringen op wrede en onwerkbare ‘terugkeerhubs’, oftewel offshore-deportatiecentra buiten de EU, waardoor mensen gedwongen worden overgebracht naar landen waar ze geen banden mee hebben en waar ze mogelijk voor lange tijd worden vastgehouden. Dit is in strijd met de bescherming die het internationaal recht biedt. Deze aanpak spiegelt de onmenselijke en onwettige massale arrestaties, detenties en deportaties in de VS, die gezinnen uit elkaar rukken en gemeenschappen verwoesten. 

“Vandaag heeft de Raad een zeer gebrekkig en restrictief voorstel van de Commissie aangenomen en ervoor gekozen om nieuwe strafmaatregelen in te voeren, waarborgen af te schaffen en rechten verder te verzwakken, in plaats van beleid te bevorderen dat de waardigheid, veiligheid en gezondheid van iedereen ten goede komt. Dit zal ernstige schade toebrengen aan migranten en de gemeenschappen die hen opvangen,” aldus Olivia Sundberg Diez. 

Amnesty International dringt er op aan bij het Europees Parlement, dat zijn definitieve standpunt over het voorstel nog moet innemen, om deze aanpak te herzien en de mensenrechten centraal te stellen in het komende proces. 

Achtergrond 

Tijdens de vergadering van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken op 8 december hebben de ministers van de EU-lidstaten overeenstemming bereikt  over nieuwe regels inzake terugkeer of uitzetting op EU-niveau. Deze regels heeft de Europese Commissie in maart 2025 voorgesteld. Amnesty International zei destijds dat dit voorstel een “nieuw dieptepunt” betekende voor de behandeling van migranten in Europa, en sloot zich in september aan bij meer dan 250 organisaties die opriepen de voorstellen te verwerpen.

Standaard detentie

De ministers stellen nu voor om detentie de standaard te maken voor mensen tegen wie een uitzettingsbesluit is uitgevaardigd, en dat voor een periode van maximaal tweeënhalf jaar. Het voorstel zou ook een uitbreiding betekenen van de verplichtingen voor, het toezicht op en de sancties tegen mensen die worden uitgezet.  Daarbij worden onredelijke eisen gesteld waaraan velen niet zullen kunnen voldoen, bijvoorbeeld als ze geen identiteitsdocumenten of een vaste verblijfplaats hebben. 

In beslag nemen van bezit

Nieuwe maatregelen zouden autoriteiten toestaan om de woning van een persoon of “andere relevante gebouwen” binnen te vallen en bezittingen in beslag te nemen, wat de weg vrijmaakt voor uitgebreide surveillance, discriminerende politiepraktijken en raciale profilering. 

Strafrecht omzeilen 

De maatregelen zouden het ook mogelijk maken om personen die een zogenaamde bedreiging vormen voor de “openbare orde” of “openbare veiligheid” voor onbepaalde tijd vast te houden, waarbij het strafrecht wordt omzeild. De mogelijkheid om bezwaren in te dienen tegen uitzettingsbevelen en om onafhankelijk toezicht te houden op het naleven van de mensenrechten in uitzettingsprocedures worden beperkt. Ondertussen staan de lidstaten erop dat de deur open blijft voor verdere sancties, verplichtingen en gronden voor detentie in de nationale wetgeving. 

De ministers van Binnenlandse Zaken hebben ook overeenstemming bereikt over twee voorstellen waarover wordt onderhandeld, namelijk het concept van “veilig derde land” in het EU-asielrecht en een EU-lijst van “veilige landen van herkomst”. Amnesty International heeft gewaarschuwd dat deze drie voorstellen het territoriale asielrecht in Europa en de menselijke waardigheid ernstig zouden ondermijnen.