Eerste federale executie gepland in de VS in bijna 20 jaar

Om 22.00 uur Nederlandse tijd staat een executie gepland in de federale Terre Haute-gevangenis in de Amerikaanse staat Indiana. Het is de eerste executie in de Verenigde Staten op federaal niveau sinds 2003.

Update 14 juli: De geplande executie op maandag 13 juli – en de andere drie geplande executies – werden een aantal uur voor de executietijd uitgesteld i.v.m. lopende zaken omtrent de te gebruiken middelen voor de injectie. Een aantal uur daarna verwierp het Amerikaanse Hooggerechtshof deze uitspraak en gaf aan dat de executie van Lee toch doorgang kon vinden. Op dinsdag 14 juli is Daniel Lewis Lee geëxecuteerd.

In juli vorig jaar kondigde de Amerikaanse procureur-generaal William Barr aan dat executies op federaal niveau hervat zouden worden. Hij plande vijf executies in voor december 2019, maar deze werden uitgesteld vanwege lopende rechtszaken over de te gebruiken middelen voor de dodelijke injecties.

De doodstraf in de VS

In de Verenigde Staten van Amerika bestaat de doodstraf zowel op federaal als op staatsniveau. Iedere Amerikaanse staat kan zelf beslissen over het al dan niet opleggen van de doodstraf, en ook over de manier waarop het doodvonnis wordt voltrokken. In de meeste staten gebeurt dit door middel van een dodelijke injectie. In bepaalde gevallen – bijvoorbeeld voor misdrijven gepleegd in staten waar geen doodstraf bestaat of die meerdere staten beslaan, of voor bepaalde misdrijven met landsbelang zoals landverraad – kan de federale overheid de doodstraf opleggen en uitvoeren.

De laatste jaren is executie door een dodelijke injectie in opspraak geraakt: fabrikanten van de drie middelen die aan de terdoodveroordeelde worden toegediend tijdens de executie, weigerden deze middelen te leveren omdat ze niet wilden meewerken aan het uitvoeren van de doodstraf. Dit leidde tot een tekort aan deze middelen en tot het uitstellen van executies. De federale overheid en ook een aantal staten, gebruiken nu slechts één middel – pentobarbital – om de executie uit te voeren.

Vier executies gepland

William Barr heeft voor juli en augustus 2020 vier executies in de planning staan. Het gaat om vier mannen die al jaren in een dodencel zitten. Op maandag 13 juli staat de executie gepland van Daniel Lewis Lee. De executie van Wesley Ira Purkey staat gepland op 15 juli. Op 17 juli zal de executie worden voltrokken van Dustin Lee Honken en op 28 augustus die van Keith Dwayne Nelson. Alle mannen zijn betrokken bij moordzaken waarbij ook minderjarigen slachtoffers waren. Bij al deze zaken zijn er vraagtekens: zo kregen niet alle mannen goede juridische bijstand, heeft een aantal van hen psychische en/of geestelijke gezondheidsklachten, zijn er problemen met bewijsmateriaal, en zijn familieleden van sommige slachtoffers en de rechter zelfs tegen het doodvonnis.

Problemen met de doodstraf in de VS

Amnesty International is altijd en overal tegen de doodstraf. Waarom, dat lees je hier. Het doodstrafsysteem in de Verenigde Staten is problematisch en willekeurig. In veel gevallen krijgen de veroordeelden geen adequate juridische bijstand. Ook worden mensen met geestelijke en/of psychische beperkingen ter dood veroordeeld. En ook ras speelt een rol in de veroordeling: zo hebben zwarte mensen een grotere kans om ter dood veroordeeld te worden, en is de kans op veroordeling ook groter als het slachtoffer wit is en de (veronderstelde) dader zwart. Omdat de doodstraf onomkeerbaar is, is dit een groot probleem. Al eerder werd van mensen die geëxecuteerd waren, later de onschuld bewezen.

Wereldwijd schaffen hoe langer hoe meer landen de doodstraf af. En ook in de VS daalt de toepassing ervan: de doodstrafcijfers over 2019 waren de laagste sinds tientallen jaren. In 22 Amerikaanse staten is de doodstraf afgeschaft en 11 staten hebben deze al meer dan tien jaar niet meer uitgevoerd. Federale executies zijn al 17 jaar niet meer uitgevoerd.

Dat president Trump juist nu, in de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen in november, weer federale executies gaat uitvoeren is zorgwekkend. Vooral ook omdat Barr heeft aangegeven er na deze eerste vier, meer te willen uitvoeren.

Amnesty International dringt er dan ook op aan om de geplande federale executies te stoppen. De doodstraf is niet de oplossing.

Amnesty voert actie tegen de geplande federale executies.