Amnesty: ongecontroleerde macht Big Tech moet aan banden

Amnesty International roept op basis van nieuw onderzoek regeringen op om de macht van grote techbedrijven aan banden te leggen. De mensenrechten kunnen anders niet worden gewaarborgd. Dat schrijft Amnesty vandaag in haar onderzoek: ‘Breaking up with Big Tech’.

De zogenaamde vijf grote techbedrijven – Alphabet (Google), Meta, Microsoft, Amazon en Apple – hebben een uitzonderlijke invloed op de infrastructuur, diensten en normen die ons online leven vormgeven. Deze bedrijven domineren belangrijke sectoren van het internet: van zoekmachines en sociale media tot app stores en Cloud– diensten  

De macht van deze bedrijven in verschillende digitale sectoren is grotendeels ongecontroleerd. Dat vormt een ernstig risico voor het recht op privacy, het recht op non-discriminatie, de vrijheid van meningsuiting en de toegang tot informatie. 

Afhankelijkheid van onlinediensten 

Het is de eerste keer dat Amnesty International een dergelijk onderzoek publiceert om te benadrukken dat staten dringend iets moeten doen aan de ongecontroleerde macht van deze technologiebedrijven. Wereldwijd ondernamen regelgevers en maatschappelijke organisaties verschillende pogingen om dit probleem aan te pakken. 

Met de publicatie van deze op mensenrechten gebaseerde benadering van het mededingingsrecht en de marktmacht sluit Amnesty zich aan bij deze inspanningen. Het onderzoek toont aan hoe deze Big Tech-bedrijven hun macht opbouwden, hoe ze die in stand houden en hoe ze nu stappen zetten om die verder te verstevigen in opkomende gebieden van kunstmatige intelligentie. 

“Een handjevol bedrijven fungeert als poortwachter van ons complete digitale leven en bepaalt hoe wij online met elkaar omgaan”, zegt Hannah Storey van Amnesty International.

Wereldwijd hebben de bedrijven miljarden actieve gebruikers. Alleen Facebook al heeft 3,07 miljard maandelijkse actieve gebruikers; dat zijn ongeveer drie op de acht mensen op aarde. En Facebook is slechts één van de diensten van Meta. WhatsApp en Instagram hebben elk 2 miljard gebruikers, wat betekent dat Meta drie van de vier grootste sociale mediaplatforms qua gebruikersaantallen in handen heeft.  YouTube van Google volgt op korte afstand met ongeveer 2,5 miljard gebruikers – het op één na hoogste aantal maandelijkse actieve gebruikers van alle sociale mediaplatforms – en er worden naar schatting 13,7 miljard zoekopdrachten per dag uitgevoerd op Google Search. 

Gevolgen voor offline wereld  

In veel landen zijn deze platforms zo diep verankerd in het dagelijks leven dat mensen er afhankelijk van zijn voor een volwaardige participatie in de samenleving. Hierdoor hebben de platforms een enorme macht om het publieke debat te beïnvloeden en de informatiestromen te controleren. 

“Het is van cruciaal belang dat deze macht wordt aangepakt, niet alleen als het gaat om eerlijke concurrentie, maar ook als een dringende mensenrechtenkwestie. Het beperken van de macht van deze tech-reuzen zal bijdragen aan een eerlijke en rechtvaardige onlineomgeving”, stelt Storey. “Als de dominantie van Big Tech niet wordt aangepakt, kan dat ernstige gevolgen hebben voor de offlinewereld. Dat blijkt bijvoorbeeld blijkt uit onze onderzoeken naar de rol van Facebook in de oorlog in Tigray in Ethiopië en de etnische zuivering van de Rohingya in Myanmar.”  

Als wordt toegestaan dat een klein aantal bedrijven de digitale publieke ruimte domineert, brengt dat risico’s met zich mee. We zien al gevallen waarin content wordt verwijderd, moderatie inconsistent plaatsvindt en algoritmes vooroordelen bevestigen. Mensen uit gemarginaliseerde groepen — zoals migranten, asielzoekers, activisten — en mensen die afhankelijk zijn van de overheid, zijn bijzonder kwetsbaar voor de verspreiding van online haat die mogelijk wordt gemaakt door het businessmodel van deze bedrijven.  

Aanbevelingen Amnesty International 

Volgens internationaal recht hebben staten de plicht om mensenrechten te eerbiedigen, te beschermen en te verwezenlijken. Onder meer door regelgeving en andere maatregelen om de macht van bedrijven in toom te houden. 

Overheden en toezichthouders moeten mededingingswetten inzetten om mensenrechten te beschermen. Overheden moeten oneerlijke concurrentie die mensenrechten schaadt, aanpakken – en ervoor zorgen dat toezichthouders onafhankelijk blijven en schadelijke monopolies geen kans krijgen.  

Amnesty International doet in haar onderzoek de volgende aanbevelingen aan staten: 

• Doe onderzoek naar mensenrechtenschendingen door Big Tech-bedrijven die verband houden met oneerlijke concurrentie.  
• Ontbind bedrijven waarvan vaststaat dat hun monopoliepositie de mensenrechten schaadt.  
• Doe onderzoek naar de opkomende generatieve AI-sector om mensenrechtenrisico’s en de gevolgen van concurrentiebeperkende praktijken in kaart te brengen.
• Blokkeer fusies en overnames die de mensenrechten in gevaar brengen.
• Toets onderzoek en beslissingen op het gebied van mededinging aan de mensenrechten.