Afghanistan: VN-mensenrechtenraad voert eindelijk onderzoeksmechanisme in

De VN-mensenrechtenraad heeft besloten om een onafhankelijk onderzoeksmechanisme voor Afghanistan om onderzoek te doen naar misdaden volgens het internationaal recht en schendingen en misbruiken van de mensenrechten in het heden en verleden.

“Gezien de aanhoudende straffeloosheid in Afghanistan is de instelling van een VN-mechanisme voor het verzamelen van bewijsmateriaal een cruciale stap om de verantwoordingsplicht voor misdaden en schendingen van het internationaal recht in het verleden en het heden te bevorderen. Het helpt de weg vrij te maken voor slachtoffers en overlevenden naar gerechtigheid, schadeloosstelling en de waarheid”, zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

Bewijs ter ondersteuning van rechtzaken

Na langdurige oproepen van Afghaanse en internationale maatschappelijke organisaties heeft de VN-Mensenrechtenraad op 6 oktober 2025 een resolutie aangenomen om een ‘onafhankelijk onderzoeksmechanisme in te stellen voor het verzamelen, bewaren en analyseren van bewijsmateriaal van internationale misdrijven en de ernstigste schendingen van het internationaal recht begaan in Afghanistan.’  Hoewel het mechanisme geen bevoegdheid heeft om mensen te vervolgen, kan het bewijsmateriaal verzamelen en bewaren van internationale misdrijven en ernstige schendingen van de mensenrechten. Dit bewijsmateriaal kan worden gebruikt ter ondersteuning van toekomstige vervolging door internationale en nationale rechtbanken. En voor het tot stand brengen van een kader voor verantwoordingsplicht en gerechtigheid in Afghanistan tot stand te brengen.

Amnesty International riep op tot instelling mechanisme

Amnesty International riep sinds de Taliban weer aan de macht kwamen in augustus 2021 samen met Afghaanse organisaties en anderen op tot de instelling van dit mechanisme. Sindsdien hebben de Taliban Afghanistan ondergedompeld in een systeem van controle en onderdrukking.
“auto”>“Vrouwen en meisjes zijn systematisch uit het openbare leven verdwenen, krijgen geen onderwijs, werk en hebben geen stem; journalisten, activisten en minderheden worden het zwijgen opgelegd door willekeurige detentie, marteling en gedwongen verdwijningen; en brute openbare lijfstraffen en executies worden gebruikt als instrumenten om angst te zaaien.” aldus Callamard. “Deze aanval op de mensenrechten vraagt al lang om meer dan alleen woorden van de internationale gemeenschap, en het mechanisme is een belangrijke stap in een lange weg naar verantwoordingsplicht voor de bevolking van Afghanistan.”

Alomvattende aanpak nodig

De resolutie van vandaag kan een belangrijke mijlpaal worden in de strijd tegen straffeloosheid voor miljoenen slachtoffers en overlevenden in Afghanistan, na meer dan vier decennia van conflict. Dit hangt echter af van de vraag of het mechanisme een aanpak hanteert waarbij rekening wordt gehouden met misdaden die zowel vóór als na augustus 2021 zijn gepleegd. Hieronder vallen ook systematische gerichte aanvallen door de Islamitische Staat van de provincie Khorasan (ISKP) en andere opstandige groeperingen, evenals beschuldigingen van misdaden volgens het internationaal recht die zijn gepleegd door veiligheidstroepen onder de vorige regering, internationale militaire en veiligheidstroepen en andere actoren.

“Het instellen van een mechanisme is slechts het begin. Staten zijn het aan de slachtoffers verplicht om ervoor te zorgen dat het mechanisme over voldoende middelen en bevoegdheden beschikt om gerechtigheid te bevorderen.”

Achtergrond

Amnesty International pleit samen met Afghaanse organisaties en anderen sinds augustus 2021 voortdurend bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties voor de instelling van een onafhankelijk en onpartijdig onderzoeksmechanisme voor de situatie in Afghanistan. Oproepen voor een dergelijk mechanisme kwamen al in 2003 voor het eerst naar voren en werden in mei 2021 hernieuwd, na de aanval op de Sayed Shudaha Girl High School in het westen van Kabul. Hierbij kwamen meer dan 250 mensen, voornamelijk meisjes, om of raakten gewond.  

Afghanistan kampt al meer dan vier decennia met voortdurende conflicten, die hebben geleid tot misdaden volgens het internationaal recht en schendingen en misbruiken van de mensenrechten door strijdende partijen, waaronder de Taliban, ISKP, veiligheidstroepen onder de voormalige regering en internationale militaire en veiligheidstroepen en andere actoren. Slachtoffers en overlevenden hebben vrijwel geen toegang tot gerechtigheid en schadeloosstelling. Deze situatie is verslechterd sinds de Taliban aan de macht kwamen in augustus 2021. Amnesty International heeft vele incidenten van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in de vorm van gendergerelateerde vervolging gedocumenteerd, en ook andere misdaden en schendingen en misbruiken van de mensenrechten door de Taliban en anderen in het hele land.

Zonder toegang tot gerechtigheiden schadeloosstelling zijn tussen 1978 en 2001 naar schatting minstens twee miljoen mensen gedood of gewond geraakt als gevolg van het conflict.