Rusland verklaart Amnesty International tot ‘ongewenste organisatie’
De Russische autoriteiten hebben Amnesty International als ‘ongewenste organisatie’ aangemerkt. Hierdoor worden de activiteiten van Amnesty en links met de organisatie strafbaar in Rusland. Dit besluit past in de bredere aanpak van de Russische regering om alle kritiek de kop in te drukken. Behalve via het verbannen van buitenlandse organisaties gebeurt dat door media en mensenrechtenactivisten te belasteren, maatschappelijke organisaties te verbieden en activisten en dissidenten gevangen te zetten, te verbannen of zelfs te doden.
Volgens Russische wetgeving uit 2015 kunnen de autoriteiten buitenlandse organisaties willekeurig verbieden en hun activiteiten in Rusland strafbaar stellen. Het besluit van de Russische openbaar aanklager van 19 mei 2025 om Amnesty International als ongewenste organisatie aan te merken valt onder deze wet. Maar Amnesty blijft haar werk voortzetten.
In het besluit wordt Amnesty International ervan beschuldigd ‘Russofobe projecten’ te promoten. Het besluit zou zijn genomen naar aanleiding van Amnesty’s werk op het gebied van vrijheid van meningsuiting en vergadering in Rusland en het onderzoek naar misdrijven onder internationaal recht die Russische troepen begaan in Oekraïne. De Russische wet die ten grondslag ligt aan dit besluit gaat zelf in tegen internationaal recht. Bovendien wordt Amnesty erin beschuldigd van activiteiten die de organisatie niet verricht omdat ze ingaan tegen eigen statuten en beleid.
Kantoor in Rusland al drie jaar dicht
Drie jaar geleden al blokkeerden de Russische autoriteiten de toegang tot de websites van Amnesty International in Rusland en trokken zij de registratie van het kantoor in Moskou in. In de praktijk kwam dat neer op het sluiten van het kantoor.
Nu lopen partnerorganisaties, mensen die Amnesty steunen, journalisten, anderen die samenwerken met Amnesty of de organisatie volgens de autoriteiten promoten ook risico op vervolging in Rusland.
Deel van groter plan om kritiek te smoren
“Dit besluit maakt deel uit van een groter plan van de Russische regering om kritische stemmen het zwijgen op te leggen en maatschappelijke organisaties te isoleren”, zegt Agnès Callamard, de secretaris-generaal van Amnesty International.
“In een land waar veel activisten en dissidenten gevangen zitten, gedood zijn of verbannen, waar onafhankelijke media wordt belasterd, geblokkeerd of gedwongen zichzelf te censureren, en waar ngo’s verboden of opgeheven worden, moet je wel iets goed doen als het Kremlin je verbiedt.”
Amnesty zet haar werk voort
Callamard benadrukt dat de autoriteiten het verkeerd begrijpen als ze geloven dat ze door de organisatie het etiket ‘ongewenst’ op te plakken ervoor zorgen dat Amnesty haar werk op het gebied van het documenteren en aan het licht brengen van mensenrechtenschendingen stopt. “Eerder het tegenovergestelde. We zullen niet toegeven aan dreigementen en zetten ons werk ongehinderd voort om ervoor te zorgen dat mensen in Rusland zonder te worden gediscrimineerd gebruik kunnen maken van hun mensenrechten. We blijven wereldwijd onderzoek doen naar en spreken over de oorlogsmisdrijven die Rusland begaat in Oekraïne. We verdubbelen onze pogingen om de mensenrechtenschendingen van Rusland in eigen land en het buitenland te openbaren.“
“We zullen nooit stoppen met vechten voor de vrijlating van gewetensgevangenen die zijn vastgezet voor hun strijd voor mensenrechten, of om onderdrukkende wetten in te trekken waardoor mensen in Rusland zich niet uit durven te spreken tegen onrecht. We blijven ons inzetten om ervoor te zorgen dat degenen die verantwoordelijk zijn voor ernstige mensenrechtenschendingen —in Rusland, Oekraïne of elders — ter verantwoording worden geroepen. Simpel gezegd: geen enkele autoritaire aanval zal onze strijd voor gerechtigheid stoppen. Amnesty zal nooit opgeven of haar strijd staken voor mensenrechtenrechten in Rusland en elders.”
Achtergrond
In Rusland is het deelnemen aan de activiteiten van een ‘ongewenste organisatie’ strafbaar. Eerste ‘overtredingen’ kunnen leiden tot boetes die oplopen tot 15.000 roebel (ongeveer 166 euro). Herhaaldelijke overtredingen en ook het leiden van of subsidiëren van zulke organisaties kan leiden tot gevangenisstraffen van zes jaar. De wet werd eerder ingezet voor het bestraffen van het verspreiden of delen van materialen van de betreffende organisatie. Door dit besluit is Amnesty International één van de vele tientallen onafhankelijke ngo’s en mediabedrijven die de afgelopen jaren tot doelwit zijn gemaakt.
Met deze omvangrijke campagne proberen de Russiche autoriteiten kritische stemmen het zwijgen op te leggen en maatschappelijke organisaties in Rusland te ontmantelen. Ook proberen ze ervoor te zorgen dat internationale partners deze organisaties niet langer steunen.
