Pride in Polen: ABBA uit protest

Precies een week geleden maakte ik mij druk of ik misschien underdressed was. Waren mijn hoog opgetrokken regenboogsokken wel flamboyant genoeg? Was die kleurige sjaal in mijn haar niet wat te braaf? Aan de kade in Amsterdam smeerde ik toch nog maar een extra veeg glitterschmink in mijn gezicht, gewoon voor de zekerheid. Nu, in Płock, Polen, prop ik een rol verband en steriel gaas in mijn broekzak. Net voordat ik naar de menigte wil lopen krijg ik nog snel een in folie verpakt vochtig doekje toegestopt. Gas relief staat erop. Om het traangas te neutraliseren. Gewoon voor de zekerheid.

Ik ben met Poolse collega’s van Amnesty International mee om de allereerste Pride walk in Płock te monitoren. Verschillende Amnesty-waarnemers lopen, neutraal gekleed, mee met de menigte. Met hen kijk ik hoe de politie zorgt voor de veiligheid zodat iedereen zijn mening vrij kan uiten. Er zijn meerdere tegendemonstraties gepland langs de route van de Pride. De stad ziet zwart van de ME’ers. Dat is geen overbodige luxe want bij eerdere Pride walks vielen agressieve tegendemonstranten deelnemers aan.

Homofobie: jong geleerd, oud gedaan

Als je de ME en de tegendemonstranten weg denkt, lijkt dit protest voor erkenning en gelijkheid eigenlijk precies op elk ander LHBTI-festijn. Een vrolijke lachende menigte gehuld in roze en glitters, gekke danspasjes en grote regenboogvlaggen die mee zwieren op de maat van ABBA’s “Voulez-vous”. Maar ik hoef mijn hoofd maar een kwartslag te draaien en ik zie dat dit kleurige feestje allesbehalve onbezonnen is. Achter de menselijke muur van agenten staat een veel minder fleurige groep. Kaalgeschoren mannen schreeuwen homofobe leuzen dwars door ABBA heen. Een jonge moeder met twee kinderen aan de arm steekt haar middelvinger hoog in de lucht. Ze gebiedt haar oudste hetzelfde te doen. Homofobie: jong geleerd, oud gedaan.

Paraplu tegen regenboog

Dat het juist ook jonge gezinnetjes zijn die zich bij de tegendemonstraties verdringen, is niet geheel onverklaarbaar. Langs de rand van de Pride-route zie ik meermaals dezelfde tekening: een gelukkig gezin, samen onder een grote paraplu. De paraplu beschermt man, vrouwlief en de kids tegen een kleurige regenboog die op hen neerstort. Het traditionele gezin als het hoogste Poolse ideaal. En de LHBTI-gemeenschap de plaag die dit in gevaar brengt.

“Ze zien ons als een ziekte die door het land woedt” legt Neve, een meisje in regenboogbretels, mij uit. Ze gaat alle Pride-protesten in het land af. Een prominente kardinaal in Polen waarschuwde voor een ‘regenboogplaag’ en de regerende partij PiS spreekt van een ‘westerse ideologie’ die Polen bedreigt. De LHBTI’ers vormen, met de verkiezingen in oktober in het vooruitzicht, een handige zondebok voor de conservatieve partij.

Tegendemonstranten van de Prides voelen zich dan ook gesterkt door de staat. Bij de eerdere Pride in Białystok schuwden zij geweld niet. Des te meer reden voor Amnesty om vandaag een analyse te maken over het politieoptreden. Want de politie moet de veiligheid van zowel de demonstranten als hun tegenstanders garanderen.

Regenboogsjaal als statement

“Misschien ben ik een pessimist, maar ik bereid me vandaag voor op het ergste,” zegt Neve. “Tegendemonstranten zullen met stenen gooien, of eieren. Ze houden van eieren.” De nonchalance van haar eigen opmerking vrolijkt haar op. “Ach wij hebben regenboogvlaggen! En daarmee kun je jezelf goed verdedigen!”

Sarcastisch bedoeld of niet, de hele dag blijven deze woorden me bij. Hier zijn glitters en vlaggen niet slechts flamboyante versiering. Hier schalt ABBA niet alléén feestelijk door de speakers. Hier is een regenboogsjaal in je haar allesbehalve braaf, het is een riskant en keihard statement. De Pride-demonstranten dansen op disco en lachen trots door de verbitterde menigte: een veel grotere middelvinger dan de tegendemonstranten ooit kunnen maken.

Julia van den Muijsenberg, Amnesty International – Nederland