Westerse waarden – column van Linda Polman

De term ‘het Westen’ is niet geografisch bedoeld. Australië ligt oostelijker dan Congo‚ maar Australië wordt gerekend tot ‘het Westen’ en Congo niet. ‘Het Westen’ is ook geen ideologische of economische term. India is de grootste democratie ter wereld en Japan is economisch gezien een van ’s werelds meest ontwikkelde landen. Maar ze maken geen deel uit van ‘het Westen’.

‘Het Westen’ is een raciale en religieuze term. Om mee te tellen als westers‚ moet een land bewoond worden door overwegend witte‚ christelijke mensen. Of ‘joods-christelijk’‚ zoals mensen als Trump en Wilders het noemen. Ze doelen dan op de herkomst van christelijke normen en waarden. ‘De oude joods-christelijke waarde is al duizenden jaren de bron van het Nederlandse gedachtegoed’‚ zei Sybrand Buma van het CDA onlangs nog. Dan heb je het dus niet over een geloof‚ maar over een nationale identiteit.

Als we twijfelen of een land westers is of niet‚ dan gaat het altijd over die twee karakteristieken. Is Zuid-Amerika westers? Moeilijk te zeggen. De meeste mensen zijn er christelijk‚ maar niet overduidelijk wit. Zijn Albanië en Bosnië westers? We aarzelen: mensen zijn er wit‚ maar overwegend islamitisch.

De vorige Republikeinse president George W. Bush en de huidige‚ Donald Trump‚ gaven toespraken in Polen. Het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic vergeleek die. Trump (in juli jl.) refereerde tien keer aan ‘het Westen’ en vijf keer aan ‘onze beschaving’. Bush (in 2001) had het niet één keer over ‘het Westen’. Hij zei wel tegen de Polen: ‘We delen een beschaving’‚ maar in de volgende zin voegde hij daaraan toe dat ‘onze waarden universeel zijn’.

Trump daarentegen waarschuwde de Polen voor ‘krachten uit het Zuiden of het Oosten (…) die onze culturele‚ religieuze en traditionele waarden bedreigen’. Democratie behoort niet meer tot die waarden: Bush refereerde nog dertien keer aan democratie‚ Trump één keer. Nee‚ wat Polen en Trump verbindt‚ is dat ze zich door moslim-indringers bedreigd voelen. Polen weigert moslim-vluchtelingen op te nemen en in de Verenigde Staten van Trump staan grenzen alleen open voor immigranten die de Amerikaanse waarden delen.

Wat Polen en Trump verbindt‚ is dat ze zich door moslimindringers bedreigd voelen

Omdat Trump die waarden linkte aan ‘cultuur’‚ ‘religie’ en ‘traditie’‚ aan identiteit kortom‚ was het niet moeilijk om te snappen wie er bij hem niet meer in komen. In de tijd van Bush spraken de VS over globalisering als een proces dat de wereld beter zou maken. Trump spreekt over globalisering als een proces waarin de rest van de wereld de boel oplicht en de VS verzwakt en bedreigt. Trump gebruikte de term ‘verdedigen’ eenentwintig keer in zijn speech.

The Atlantic koos één zin uit Trumps speech als de meest schokkende ooit uitgesproken in een presidentiële speech: ‘De fundamentele vraag van onze tijd is of het Westen de wil heeft om te overleven.’ Ieder normaal mens weet dat jihadistische terroristen mensen in het Westen wel kunnen vermoorden‚ maar dat ze zelfs de zwakste Europese regering niet eens zelfs maar een beetje aan het wankelen kunnen krijgen. Trumps statement kun je volgens The Atlantic alleen uitleggen in de context van ras en religie: als je beweert dat ‘het Zuiden’ en ‘het Oosten’ het ‘overleven van het Westen’ kunnen bedreigen‚ en je ‘het Westen’ ziet als wit en christelijk‚ dan zie je niet-witte niet-christenen als de vijand.

Polen is etnisch behoorlijk homogeen. Als een Poolse president zou zeggen dat westers zijn de essentie is van de Poolse identiteit‚ dan onderscheidt hij Polen van landen die er ten zuiden en ten oosten van liggen. De VS zijn etnisch en religieus zeer divers. Dus als Trump zegt dat westers zijn de essentie is van de Amerikaanse identiteit‚ dan onderscheidt hij ‘echte’ Amerikanen van een groot deel van zijn eigen bevolking. The Atlantic concludeert dat Trump niet sprak als president van de Verenigde Staten‚ maar als stamhoofd.

Wordt Vervolgd, augustus/september 2017