Veiligheidsnet
Je kunt van je land én van Europa houden. Winston Churchill was zeventig jaar geleden een uitgesproken nationalist, maar ook groot voorstander van een verenigd Europa. Hij zag eenheid als de enige manier om de tragedie van een nieuwe wereldoorlog te voorkomen. Dat de Britten toch niet meededen aan de eerste Europese Gemeenschap, in 1952, kwam door gesteggel in het parlement.
Nationalisme heeft vandaag de dag vooral een negatieve bijklank. Populistische politici willen een ‘zuiver’ Europa, niet ondermijnd door de EU. Ze houden van sterke leiders en gesloten grenzen. Maar populistische politici zullen niet gauw het lot van Europa bepalen. Ze zijn toch wel geschrokken van het Brexit-debacle. Hun onderlinge samenwerking verloopt niet vanzelfsprekend: toen de populistische Italiaanse minister Salvini in april twintig geestverwanten uitnodigde voor een ‘alliantie’, kwamen er maar drie opdraven. En bovendien, al geven ze dat niet graag toe, de populisten hebben geen alternatief voor de mensenrechten waarop Europa is gegrondvest.
De populisten winnen stemmen, maar daarmee winnen ze Europa niet
Want ook zij hebben hun carrières te danken aan de vrijheid van meningsuiting, de democratie en de rechtsstaat. Populistische leiders in Hongarije, Oostenrijk en Polen besturen landen die hun ontwikkeling grondvestten op Europese waarden. De Bulgaarse wetenschapper Ivan Krastev zegt het nog sterker: de Europese Unie is een ‘veiligheidsnet’. Dat Polen en Hongaren op autoritaire mannen durven te stemmen, komt volgens Krastev omdat ze geloven dat Brussel toch wel zal ingrijpen als het te ver gaat.
De populisten winnen stemmen, maar daarmee winnen ze Europa niet. Ze wakkeren de angst voor immigratie aan, maar ze moeten uit alle macht verdoezelen dat emigratie het echte probleem is. Jongeren in Midden- en Zuid-Europa trekken massaal naar de EU-landen waar ze werk, goed onderwijs en de rechtsstaat vinden.
Je kunt voor Europese eenheid zijn vanwege de veiligheid, zoals Churchill. Je kunt er ook voor zijn vanwege de bescherming van de mensenrechten. Dat laatste lijkt me het belangrijkste dat Europa te bieden heeft.
