Kooltjes onder de as – column van Eduard Nazarski

Amnesty’s werk gaat vaak om overheden, internationale betrekkingen, verdragen en structurele veranderingen. Maar uiteindelijk draait het om individuen. Een volk, een groep: het is altijd één mens plus nog een mens, plus nog een.

Nasrin Sotoudeh, mensenrechten-advocaat in Iran, is 55. In maart werd ze veroordeeld tot 33 jaar gevangenisstraf en 148 zweepslagen. De wreedste straf die Amnesty in jaren heeft geconstateerd tegen een mensenrechtenverdediger. Toen president Trump onlangs het nucleaire pact met Iran opzegde, zei Sotoudeh meteen dat ‘we beroerde dagen voor burgerrechten tegemoet kunnen zien’.

Als ik niet kan beslissen wat ik op mijn hoofd heb, hoe kan ik dan beslissen wat ik in mijn hoofd heb?

Sotoudeh, opgegroeid in een religieus middenklassengezin, studeerde af in de rechten en moest toen acht jaar wachten tot ze als advocaat mocht optreden. Ze verdedigde misbruikte kinderen en moeders, protesterende vrouwen en ook Nobelprijswinnares Shirin Ebadi. In 2010 werd ze voor het eerst veroordeeld; drie jaar bracht ze door in de beruchte Evin-gevangenis in Teheran. Ze ging er in hongerstaking. Nu is ze berecht wegens ‘het aanzetten tot corruptie en prostitutie’, ‘het openlijk begaan van een zondige activiteit door in de rechtszaal te verschijnen zonder sluier’ en ‘het verstoren van de openbare orde’.

Haar werk is bedreigend voor de aartsconservatieve leiders. ‘De vrouwen hebben geen misdaden gepleegd’, zegt Sotoudeh, ‘hun kleding is hun recht. Als ik niet kan beslissen wat ik op mijn hoofd heb, hoe kan ik dan beslissen wat ik in mijn hoofd heb? Maar de Islamitische Revolutionaire Garde bepaalt dat. En die boezemt grote angst in. Ondervragers adviseren je geen advocaat te nemen, dat zou je situatie alleen maar erger maken.’

Indertijd voerden we actie voor Sotoudeh in onze Four Weeks For Freedom. Waarom zetten we ons in voor individuen? Omdat, zoals ze zelf zegt, ‘alle mensenrechtenwerk afhankelijk is van publieke steun, ook buitenlandse. Protest wordt bij ons platgedrukt. Maar het is als met kooltjes onder een laag as, je hoeft maar één keer te blazen om de vlammen terug te krijgen.’