KijkenLezen

Drama in een Syrische flat

Voor wie last heeft van claustrofobie zal het kijken van Insyriated van de Belgische regisseur Philippe Van Leeuw een flinke beproeving zijn. De gehele film speelt zich af in een appartement waar negen mensen zitten opgesloten. Op het eerste gezicht is het een prettige woning: goed gevulde boekenkast‚ muren met vrolijke kleuren‚ tegels met een bloemmotiefje en gordijnen die je verwacht in een reclamefolder van de HEMA.

Die doorsnee inrichting contrasteert flink met het lot van de mensen die in de flat in Damascus zitten. Moeder Oum‚ die de scepter zwaait in het appartement‚ probeert het normale leven zo veel mogelijk zijn gang te laten gaan. Een tot mislukken gedoemde opdracht. Want hoewel de bewoners van de flat en de kijkers van de film slechts flarden meekrijgen van wat er buiten gebeurt‚ is het duidelijk niet veilig.

Er klinkt voortdurend mitrailleurvuur en af en toe klinken sirenes of komt een helikopter overvliegen. Wie naar buiten gaat‚ loopt het gevaar te worden neergeschoten door een sluipschutter‚ zoals een van de bewoners van de flat al direct aan het begin van de film aan den lijve ondervindt. Deze Selim‚ die met zijn vrouw Halima en hun baby bij hun buurvrouw Oum zijn ingetrokken‚ was op weg naar een verslaggever die hen naar Libanon zou kunnen brengen.

Als het gevaar nog dichterbij komt‚ door inslagen die het gebouw op zijn grondvesten doen schudden of door kwaadwillenden die de flat binnendringen‚ wordt de wereld van de bewoners van de flat nog kleiner: dan sluiten zij zich op in de keuken of in de badkamer. Als het ze tenminste lukt om tijdig een veilig heenkomen te zoeken.

De benauwde wereld waarin de bewoners van de flat leven‚ het sadisme van de mannen die de woning binnendringen en het dilemma waarvoor Oum daardoor wordt geplaatst‚ maken het kijken van Insyriated een beklemmende ervaring. Dat wordt nog versterkt door het knappe acteerwerk van Hiam Abbass (die de rol van Oum speelt) en Diamand Bou Abboud (Halima). Bekijk trailer.

Philippe Van Leeuw: Insyriated
In november in verschillende Nederlandse steden te zien. www.moviesthatmatter.nl.

Onder jihadisten

Wat te doen met teruggekeerde Syriëgangers? De Duitse journaliste Souad Mekhennet (1978)‚ die al jaren over jihadisten schrijft‚ onder meer voor The Washington Post‚ meent dat westerse maatschappijen onvoldoende geëquipeerd zijn om terugkeerders te laten deradicaliseren‚ vertelde ze in diverse interviews naar aanleiding van de verschijning van haar spannende boek Ik moest alleen komen.

Toch loopt het niet altijd verkeerd af‚ blijkt uit Mekhennets hoofdstuk over de 16-jarige Pero‚ die in 2013 met 22 andere jihadisten vanuit Duitsland naar Syrië reisde. Pero’s familie zet alles op alles om hem terug te halen. Met succes. Terug in Duitsland breekt Pero met zijn oude vrienden én zijn radicale overtuigingen. Als Mekhennet hem anderhalf jaar na terugkomst weer ziet‚ heeft hij een vriendin. ‘Ze hadden allebei een spijkerbroek en hippe kleren aan‚ en het haar van het meisje hing los‚ ongehinderd door een hoofddoek.’

Souad Mekhennet: Ik moest alleen komen (vertaling: Nico Groen)
Nieuw Amsterdam‚ 336 p.‚ € 19‚99

Undercover bij alt-right

De jonge Zweedse activist Patrik Hermansson infiltreerde een jaar lang bij wat tegenwoordig de alt-right heet: een gezelschap van dubieuze figuren die filosoferen over de zegeningen van het nationaalsocialisme en die feestvieren als bij een schietpartij in een homoclub in Orlando 49 mensen om het leven komen.

Voor de website van Hope Not Hate‚ een Engelse organisatie tegen racisme en fascisme‚ schreef hij een geweldig verslag over zijn undercoveroperatie‚ die begint bij een radicaal-rechtse denktank in Londen waar hij met open armen wordt ontvangen als hij vertelt dat hij op de vlucht is geslagen voor het ‘cultuurmarxisme’ op de universiteiten in zijn vaderland. Via de denktank komt Hermansson vervolgens in contact met tal van internationale alt-right-kopstukken.

Uiteindelijk belandt Hermansson dit voorjaar in Charlottesville‚ waar hij er in augustus getuige van is dat een extreemrechtse activist met zijn auto inrijdt op een stoet demonstranten die betogen tegen de aanwezigheid van neonazi’s de stad.

Lees het verslag.

Ex-gevangenen bouwen cellen na

Hoe is het leven in een Israëlische gevangenis? Voor zijn film Ghost hunting nodigde regisseur Raed Andoni acteurs en decorbouwers uit die‚ net als hij‚ ooit vastzaten in de Moscobiya-gevangenis in West-Jeruzalem. Samen reconstrueren ze het beruchte complex en spelen ze na hoe het er in de gevangenis aan toegaat. Dat levert onder meer een heftige verhoorscène op waarbij een gevangene in zijn broek plast omdat hij niet naar de wc mag.

Verscheidene ex-gevangenen hebben duidelijk te kampen met onverwerkte trauma’s. Zo haalt een van hen herinneringen op aan zijn broer‚ die zelfmoord pleegde in de gevangenis. Had hij dat niet kunnen voorkomen‚ vraagt hij zich nog altijd af. Bij een ander staat het zweet meteen weer op zijn voorhoofd als hij zijn kleine cel betreedt. Hij wil er zo snel mogelijk weer uit.

Andoni maakt zo op indringende wijze duidelijk wat de impact is van detentie. Hoe groot het probleem is‚ zie je aan het eind van de film. Dan brengt de filmmaker enkele statistieken in beeld. De schokkendste: sinds 1967 hebben 750 duizend Palestijnen gevangen gezeten. Bekijk trailer.

Raed Andoni: Ghost hunting
Te zien tijdens het IDFA in Amsterdam (15-26 november).
Zie www.idfa.nl.

Moordenaar of held?

Een vliegtuig met 148 passagiers wordt gekaapt. De kaper dreigt het toestel te laten neerstorten op de Johan Cruijff Arena‚ waar op dat moment een interland wordt gespeeld. Is de F16-piloot die het passagiersvliegtuig tegen de orders van zijn meerderen uit de lucht knalt dan een held of een misdadiger? Om die vraag draait het van oorsprong Duitse toneelstuk Terror van Ferdinand von Schirach. Sinds begin oktober is het stuk‚ dat werd vertaald door Chiara Tissen‚ ook in Nederlandse theaters te zien. Aan het eind van de voorstelling mogen de bezoekers stemmen. Moet de piloot worden veroordeeld of niet? Het overgrote deel van het publiek laat hem tot nu toe vrijuit gaan. Maar vaak krijgen de bezoekers later spijt. ‘Ze blijven twijfelen‚ de discussie gaat door in de foyer’‚ aldus regisseur Peter de Baan in de Volkskrant. Bekijk trailer.

Ferdinand von Schirach: Terror
Kijk voor de speellijst op www.terror-devoorstelling.nl.

Maakt de middenklasse van Kenia een democratie?

In 2000 serveerde The Economist Afrika af als ‘the hopeless continent’. Inmiddels is het Britse weekblad aanmerkelijk optimistischer gestemd. ‘Africa rising’‚ zette het tijdschrift eind 2011 op zijn cover. Er is dan ook voldoende reden tot optimisme: de armoede neemt af‚ evenals de kindersterfte en het oorlogsgeweld. Landen worden democratischer en de jonge beroepsbevolking zorgt in veel landen voor een economische groei waarvan we in het Westen alleen maar kunnen dromen.

Als er één land is dat symbool staat voor de economische vooruitgang van Afrika‚ dan is het wel Kenia. In 2015 groeiden alleen China en de Filipijnen sneller. In De Afrikaanse droom beschrijft Carien Westerveld‚ die in 2010 naar Kenia verhuisde‚ de levens van de nieuwe‚ jonge middenklasse in de hoofdstad Nairobi. Haar boek is een boeiend portret van een generatie die laveert tussen moderniteit en traditie. Ze betalen hun huur via een app‚ kijken Amerikaanse soaps en volgen cursussen waar ze leren omgaan met hun nieuw verworven welvaart. Tegelijkertijd blijkt het lastig voor de jongeren om te breken met tradities. Ouderwetse ideeën over man-vrouwverhoudingen‚ het huwelijk en het belang van de eigen stam drukken nog altijd een enorm stempel op hun levens.

Volgens politicologen is de aanwezigheid van een middenklasse een belangrijke voorwaarde voor de ontwikkeling van een democratische rechtsstaat. Van dat ideaal is Kenia nog wel even verwijderd‚ getuige de alom aanwezige corruptie en het tribale geweld dat losbarstte na de presidentsverkiezingen van 2007. Die geweldsorgie‚ waarbij zo’n twaalfhonderd mensen om het leven kwamen en honderdduizenden op de vlucht sloegen‚ leidde tot een aanklacht van het Internationaal Strafhof tegen president Kenyatta. Die gebruikte die aanklacht tijdens de verkiezingscampagne van 2013 om zichzelf neer te zetten als slachtoffer van het arrogante Westen. Een slimme zet: ook de middenklassers die Westerveld spreekt‚ kozen uiteindelijk voor Kenyatta.

Dat stemt somber. Maar er staan ook genoeg hoopgevende verhalen in Westervelds boek. Over een feministische communicatiemanager die kritisch blogt over de ondergeschikte rol van de Keniaanse vrouw bijvoorbeeld‚ of over een dappere journaliste die fraude met gezondheidzorggelden aan het licht brengt. Zo zijn er genoeg mensen die de strijd aanbinden met achterhaalde tradities en corruptie. Inclusief‚ zo lijkt het‚ de Hoge Raad in Kenia. Die bepaalde‚ kort na het verschijnen van Westervelds boek‚ dat de verkiezingen waarbij Kenyatta in augustus werd herkozen‚ opnieuw gehouden moeten worden omdat de kiesraad er een janboel van had gemaakt.

Carien Westerveld: De Afrikaanse droom
De Bezige Bij‚ 284 p.‚ € 19‚99

Wordt Vervolgd, november 2017