Sinds januari 2025 verdwijnen in de Verenigde Staten stilletjes webpagina’s en datasets van overheidsinstanties. Het gaat om duizenden pagina’s met veroordelingen, rapporten over klimaat en duurzaamheid en informatie over abortus en anticonceptie. De aanleiding zijn de presidentiële decreten van president Trump over gevoelige thema’s als genderidentiteit, diversiteit, gelijkheid en inclusie. Wetenschappers, journalisten en burgerrechtenorganisaties maken zich ernstig zorgen. Sommigen spreken zelfs van een digitale boekverbranding.
Betekent dat dat deze gegevens voorgoed weg zijn? Niet helemaal. Dankzij de Wayback Machine van Internet Archive zijn de meeste verwijderde websites nog steeds te bekijken. Internet Archive is een non-profitorganisatie die digitale inhoud zoals websites, boeken, video’s en software verzamelt, archiveert en gratis toegankelijk maakt. Het archief werd in 1996 opgericht door internetpionier en ondernemer Brewster Kahle.
Internet Archive
Een van de bekendste medewerkers is Jason Scott, schrijver, spreker en een radicale archivaris. Hij digitaliseert en bewaart alles wat los en vast zit. In 2009 startte Scott daarnaast het Archive Team. ‘Een collectief van eigenzinnige archivarissen, programmeurs, schrijvers en luidruchtige types, toegewijd aan het redden van ons digitale erfgoed’, zoals ze zichzelf omschrijven.
‘In de VS hebben we nooit begrepen welke rol websites spelen als publiek geheugen’
Als een website dreigt te verdwijnen – door censuur, beleidswijziging of bedrijfssluiting – kun je hen waarschuwen. Ze beschikken over de gereedschappen om in korte tijd grote hoeveelheden data veilig te stellen. De gegevens worden vervolgens geüpload naar de Wayback Machine, een online archief dat oude versies van websites opslaat en toegankelijk maakt: het langetermijngeheugen van het internet, dat in deze tijd van politieke instabiliteit belangrijker lijkt dan ooit. Ook voor onderzoeken van Amnesty International wordt het regelmatig gebruikt.
Als ik Scott spreek via Google Meet, draagt hij een overhemd met felgekleurde PacMans. Tijdens ons gesprek werkt hij gewoon door aan het veiligstellen van data. ‘Ik ben een verzameling dvd-r’s aan het archiveren waar een man jaren van zijn leven aan heeft gewijd – willekeurige tv-programma’s die hij opnam. Ik ben ze nu aan het digitaliseren om te zien of er iets van waarde tussen zit. Het zijn er iets van vierduizend. Na zijn dood wist zijn familie niet wat ze ermee aan moesten, dus hebben ze het aan mij gegeven.’
Hoe bent u in dit soort werk verzeild geraakt?
‘Begin jaren 2000 had ik een blog en daarop schreef ik kritisch over Wikipedia. Het ging daarbij vaak over primaire bronnen. Zo ben ik gaan werken bij een organisatie die niets anders dan primaire bronnen aanlegt: Internet Archive. Wat we doen is dingen archiveren, cultuur en documenten vastleggen, zodat ernaar verwezen kan worden.’
Internet Archive maakt al langer een back-up van overheidssites bij een regeringswisseling. Is het verwijderen van gegevens na het aantreden van een nieuwe president niet van alle tijden?
‘Het klopt dat dit altijd al gebeurde. Als een bepaalde president waarde hechtte aan tuinieren en de volgende niet, dan gingen die tuinier-websites offline. Het is duidelijk dat we in de Verenigde Staten nooit hebben begrepen welke rol websites spelen als publiek geheugen. Er zijn geen wetten of regels die bepalen wat er moet gebeuren als een site offline gaat – bijvoorbeeld dat de inhoud nog minstens een jaar beschikbaar moet blijven.’
‘De Wayback Machine is een fundament van onze beschaving geworden’
Wat is nu anders dan bij andere presidentiële overdrachten?
‘De grootste verandering is dat niets meer uitgesloten lijkt. Websites waarvan we dachten dat die nooit zouden verdwijnen, lopen nu gevaar. Zelfs in de meest goedaardige interpretatie is er nu sprake van buitengewone veranderingen in een enorm tempo, zonder dat we te maken hebben met oorlog of een staatsgreep.’
‘Op dit moment zitten we zeven dagen voor de deadline waarop Wikimedia moet reageren op de vraag of het een politieke organisatie is [Wikipedia zou bevooroordeeld zijn als het gaat om de Capitoolbestorming en het niet erkennen van stemfraude, red.]. Mogelijk verliest het zijn non-profitstatus. Zo’n directe inmenging in een platform als Wikipedia heb ik niet eerder gezien.’
Loopt Internet Archive zelf nu ook gevaar om uit de lucht gehaald te worden?
‘Ik denk dat het naïef is om te doen alsof er niets aan de hand is, alsof er geen gevaren op de loer liggen, maar we hebben ook een grote aanhang. Het archief heeft veel verdedigers, veel fans, veel vrienden. In het verleden zijn mensen voor ons opgekomen en dat zullen ze blijven doen. We opereren niet in het duister, niet onwetend over wat ons te doen staat.’
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Nemen jullie nu extra maatregelen om het archief te verdedigen?
‘Het archief heeft veel werk verricht om ervoor te zorgen dat het niet zomaar uit de lucht kan vallen, zoals het geval zou zijn als alles op één enkele server gehost werd. Onze oprichter Brewster Kahle is een nuchter iemand die goed begrijpt dat je er niet op kunt vertrouwen dat één set draaiende harde schijven op duizenden toeren per minuut tot het einde der tijden perfect blijft functioneren.’
In 2023 klaagden grote platenlabels het Internet Archive aan in een copyrightzaak, vanwege het bewaren van 78-toeren geluidsopnamen. De labels eisen een schadevergoeding van 700 miljoen dollar. Is dit onderdeel van een gecoördineerde aanval?
‘Ze klagen werkelijk van alles en iedereen aan – van scholen en kabelmaatschappijen tot bedrijven. Ik heb niet het gevoel dat wij in dit geval doelwit zijn van een complot. Maar als we verliezen kan het een harde dreun zijn. Ik hoop dat we genoeg voorzorgsmaatregelen hebben genomen om te zorgen dat de functies die mensen kennen, zoals Wayback Machine, kunnen blijven bestaan.’
‘We hebben vaker problemen gehad. We zijn vorig jaar gehackt en lagen toen een maand plat. We moesten van alles aanpassen aan onze infrastructuur. Mensen hebben vele dagen gewerkt om alles te controleren, upgrades door te voeren. Jaren werk. Maar ik denk dat we daar wel sterker uit gekomen zijn.’
Hoe belangrijk is Internet Archive?
‘Op dit moment is het archief ontzettend waardevol voor organisaties, academici en mensen die essays en analyses schrijven. De Wayback Machine is inmiddels een fundament van onze beschaving geworden. Het is het geheugen van het web, het is de overgebleven cortex.’
Geeft dat niet een enorme druk? Aan de organisatie? Aan u?
‘Het is fijn om gewild en belangrijk te zijn, maar het is iets anders om het laatste steunpunt te zijn dat geheugen en bewustzijn bij elkaar houdt. Internet Archive is nooit opgezet met het idee: “Zodra alles online staat, zullen wij de laatste plek zijn waar nog bewijs te vinden is dat iets ooit gebeurd is.” Dat is nu een enorme verantwoordelijkheid.’
Kunnen de lezers jullie ergens mee helpen?
‘Mensen mogen altijd contact met ons opnemen als ze denken dat bepaalde informatie risico loopt om verloren te gaan. De makkelijkste manier om ons te helpen is door ons gewoon te gebruiken. Maak gebruik van het archief. Vind dingen, geniet ervan. Daar is het voor. Het is niet bedoeld om “op een dag” nuttig te zijn – het is nu al nuttig.’
